پنجاه نکته مدیریتی در قرآن

صحبت درباره مدیریت، سخن درباره موضوعی تازه نیست. شاید بتوان گفت که مدیریت از بحث های بسیار قدیمی بشر است. چون از آن زمان که انسان پا به عرصه خاک گذاشته است و با زن و فرزند و قوم و قبیله زندگی اجتماعی را آغاز کرده است، اندیشه ی مدیریت و رهبری در ذهن خود پرورانده است.

در قرآن کریم نیز ضرورت مدیریت به شیوه های خاصی بیان شده است . مطالعه داستان های قرآن که سرگذشت پیامبران بزرگی چون حضرت ابراهیم (ع)، حضرت موسی (ع)، حضرت محمد (ص) و... بیان می کند، دارای نکات ارزشمندی درباره مدیریت و رهبری می باشد.

در ادامه برخی از ویژگی های یک مدیر که از سوره بقره برداشت شده است ارائه می گردد:

1- به اهداف والای سازمانی توجه کنیم و سطحی نگر نباشیم . فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ-200

2- در اجرای برنامه ها قاطعیت داشته باشیم. فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ-147

3- اعتماد و اطمینان نیروها را به خود وسازمان جلب کنیم. فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ-73

4- پندپذیر باشیم و از تجارب دیگران استفاده کنیم. أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ-206

5- درآمدها از راه صیحیح و درست به دست آوریم. وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ-188

6- خودمان را به جای دیگران بگذاریم تا مشکلات آنان را درک کنیم. وَأَصَابَهُ الْكِبَرُ وَلَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفَاءُ-266

7- در برخورد با امور زود قضاوت نکینم. يَا أُولِي الْأَلْبَابِ-179

8- در مواجه با نیروها ، آنان را با احترام صدا کنیم. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا-172

9- با نیروهای درون و بیرون سازمان گفتاری نیکو و کرداری شایسته داشته باشیم. وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا-83

10- به نیروهای خود اجازه سوال کردن بدهیم. وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ ... قَالُوا أَتَجْعَلُ…-30

11- از نیروها برای انجام کارشان پیمان نامه و تعهد بگیریم. أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ-63

12- برای کارآیی بهتر، بعضی از امور را به دیگران واگذارکنیم . إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً-30

13- در واگذاری مسوولیت ها به شایستگی افراد توجه کنیم نه سابقه آنها. اسْجُدُوا لِآدَمَ-34

14- در اجرای طرح ها ، عناصر ومنابع فعال را ازبین نبریم. لَا ذَلُولٌ تُثِيرُ الْأَرْضَ وَلَا تَسْقِي الْحَرْثَ-71

15- در جایگزینی نیروها ، بهترین ها را جایگزین کنیم. نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا-106

16- امتیازطلبی و خودبینی را کنار بگذاریم. لَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ كَانَ هُودًا أَوْ نَصَارَى تِلْكَ أَمَانِيُّهُمْ-111

17- در بکارگیری افراد ، حتماً گزینش و امتحان داشته باشیم. وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ-124

18- مسوولیت ها را به تدریج و با کسب تجارب به افراد واگذار کنیم. فَأَتَمَّهُنَّ-124

19- به نیروها محبت کنیم، تا زمینه پیروی آنان به قوانین فراهم شود. يُحِبُّونَهُمْ.... اتَّبَعُوا-165

20- نا اهل اگر به قدرت برسد همه چیز را فاسد می کند، پس مواظب تفویض امور باشیم. وَإِذَا تَوَلَّى سَعَى فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيهَا ...-205

21- از استعدادهای نهفته نیروهای خود غافل نباشیم. ...قَدْ بَعَثَ لَكُمْ..-247

22- به توان علمی نیروها ، بیش از توان جسمی آنان اهمیت دهیم. بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ-247

23- نیروهای خود را با اهداف سازمانی توجیه کنیم. قَالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا ...الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ ...-247

24- نیروهای غیرمفید را آموزش دهیم و اگرهمکاری نکردند، طرد نماییم. فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي-249

25- به نیروهای کیفی توجه کنیم و از نیروهای اضافی پرهیز نماییم. كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً-249

26- از امکانات موجود استفاده بهینه کنیم و منتظر امکانات احتمالی نباشیم. فَإِنْ لَمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ-265

27- کیفرافراد باید متناسب با کم کاری آنان باشد. إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ..... للَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ..-15

28- عذرخواهی نیروها را بدون سرزنش آن ها بپذیریم. هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ-37

29- ازمسایل فرعی بپرهیزیم و بیشتر به مسایل اصلی بپردازیم. إِنَّ الْبَقَرَ تَشَابَهَ عَلَيْنَا-70

30- انتقادات را به صورت مستند ومنطقی بیان کنیم. إِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ-74

31- درهنگام انتقاد، انصاف را رعایت کنیم. فَرِيقٌ مِنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمْ يَعْلَمُونَ-75

32- با مخالفان خود با خشونت رفتار نکنیم. ... فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا...-109

33- ادعای بدون دلیل را نپذیریم. قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ-111

34- به کارهای خوب نیروها پاداش دهیم. فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ-112

35- اگر در قانونی تخفیف دادیم ، جلو سوء استفاده احتمالی را بگیریم. ذَلِكَ تَخْفِيفٌ ...فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيمٌ-178

36- برای انجام کارها ، به حقوق دیگران تجاوز نکنیم. وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ-190

37- به شبهات ایجاد شده در سازمان پاسخ دهیم . يَسْأَلُونَكَ .... قُلْ...-217

38- برای ترغیب نیروها به کارمفید تر، به آنان پاداش مضاعف دهیم. فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً-245

39- نه به کسی ظلم کنیم و نه ظلم کسی را بپذیریم. لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ- 279

40- به تبلیغات سوئی که برعلیه سازمان می شود ، پاسخ دهیم. وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا-135

41- انذارها و تهدیدات سازمانی را همراه با بشارت و مژده اعلام کنیم . يَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ..... أَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ-160

42- از وادار کردن کارکنان به انجام کارهای خلاف قانون و شرع بپرهیزیم. حَلَالًا طَيِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ-168

43- زمانی که انجام کارناپسندی را نهی کردم، راه صحیح را نشان دهیم. لَيْسَ الْبِرُّ ...وَلَكِنَّ الْبِرَّ ...-189

44- از بکار گیری روش های نادرست ، برای انجام امور بپرهیزیم. لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا-189

45- بانیان خیر را فراموش نکینم. وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ-127

46- حق و حقیقیت را کتمان نکنیم. يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ ...أُولَئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ-159

47- با عدالت رفتار کنیم ، چرا که عدالت تضمین کننده حیات جامعه است. وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ-179

48- به کارهای خوب نیروها ، سریع پاداش دهیم . وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ-202

49- از لغرش های احتمالی نیروها درشرایط غیرعادی چشم پوشی کنیم . لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ-225

50- ازکوتاهی ناآگاهان اغماض کنیم، ولی از کم کاری آگاهان مغرض نگذریم. وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ-275

منبع : کتاب تفسیر نور – جلد اول –سوره بقره- استاد محسن قرائتی

تهیه و تنظیم: محمدبارونی