به گزارش تنویر ،
مدافعان سرسخت نسل جديد قراردادهاي نفتي ميگويند IPC داراي
ويژگيهايي است كه هر يك از اين ويژگيها ميتواند منافع ملي جمهوري اسلامي
ايران را تضمين كند. يكي از اين موارد نقش IPC در جلوگيري از تحريمهاي
مجدد نفتي از طريق پيوند زدن منافع شركتهاي بزرگ نفتي به منافع كشور است
ولي اين استدلال با واقعيات و بديهيات قابل لمس مغایرت دارد.
بر اساس
توضيحاتي كه بارها از سوي مدافعان IPC شنيده شده است، شركتهاي نفتي داراي
قدرت سياسي مطلوبي هستند كه در صورت امضاي قراردادهاي نفتي با شركت ملي
نفت ایران، در برابر تحريمها ايستادگي كرده و مانع وضع تحريمهاي جديد
ميشوند. بر اين اساس سالهاي حضور شركت نفتي خارجي در صنعت نفت ايران 25
ساله خواهد بود و با توجه به بلند مدت بودن منافع و همچنين پاداش در نظر
گرفته شده براي حضور در زمان بهرهبرداري، لابي شركتهاي نفتي به كمك ايران
خواهد آمد. اين استدلال به دنبال آن است كه نفت و قراردادهاي نفتي را يكي
از پارامترهاي اثرگذار در اتخاذ سياستهاي بينالمللي معرفي كند كه شايد
در نگاه نخست درست باشد ولي تجارب متفاوتي در اين باره وجود دارد كه هر يك
از اين مصاديق، به كشور تحريم شده و نقش آن به بازي ابرقدرتهاي جهان بستگي
دارد. بهتر است نگاهي به روسيه داشته باشيم، كشوري كه در دو قطب غرب و
شرق، نماينده شرق است و از قدرت بسيار در معادلات جهاني برخوردار است. اين
كشور به دليل مواضع خود در شبه جزيره كريمه با تحريمهاي جدي اتحاديه
اروپا و امريكا مواجه شد ولي شركتهاي نفتي حاضر در اين كشور مانند اگزون
موبيل اعتراض خود را به اين مصوبه اعلام كردند. ركس تيلرسون، مدير سابق اين
شركت كه تا سال گذشته مديريت اگزون موبيل را بر عهده داشت، يكي از منتقدان
اصلي تحريمها بود و براي دور زدن تحريمها روابط پشت پردهاي را با
ولاديمير پوتين رئيسجمهور روسيه برقرار كرد. در امريكا او را حافظ منافع
روسيه در اين كشور ناميدند و مورد انتقادهاي بسياري قرار گرفت ولي وي
ميگفت موضوع نفت از سياست جداست و منافع اگزون موبيل نبايد به دليل
نزاعهاي سياسي به خطر بيفتد. با اين وجود هيچ اصلاحي در تحريمها صورت
نگرفت و همه چيز معلق ماند تا روزي كه دونالد ترامپ به عنوان ساکن جديد كاخ
سفيد برگزيده شد و ركس تيلرسون را به عنوان وزير امور خارجه خود برگزيد.
اين انتخاب با انتقادهاي شديد امريكاييها مواجه شد زيرا تيلرسون را يك
«پوتين پرست» عنوان كردند. انتخاب او موجب افشاگريهاي رسانههاي اين كشور
شد به طوري كه پرونده همكاريهاي او با شركت ملي نفت ايران در زمان تحريم
افشا شد. يو اساي تودي چند ماه پيش در اين باره گزارش داد: اسناد ارائه
شده به كميسيون بورس و اوراق بهادار امريكا نشان ميدهد كه شركت امريكايي
اگزون موبيل در دوران مديريت ركس تيلرسون، نامزد تصدي پست وزارت امور خارجه
امريكا در دولت ترامپ از طريق يكي از شركتهاي تابعه اروپايياش با ايران،
سوريه و سودان همكاري تجاري داشته است. بر اساس اسناد ارائه شده كه توسط
مؤسسه تحقيقاتي آمريكن بريج، وابسته به حزب دموكرات افشا شده، در سالهاي
2003، 2004 و 2005 فروشهايي از سوي شركت اينفينيوم كه 50 درصد از سهام آن
متعلق به شركت اگزون موبيل است، به اين كشورها صورت گرفته است. اسناد افشا
شده نشان ميدهد كه اين شركت 2/53 ميليون دلار به ايران فروش داشته، 6هزار
دلار به سودان و 1/1 ميليون دلار به سوريه.
در سال 2013، ولاديمير
پوتين رئيسجمهور روسيه جايزه «رسم دوستي» روسيه را به او اهدا كرد اما
تحريمهاي امريكا عليه روسيه به علت ضميمه كردن كريمه، براي اين شركت گران
تمام شد و اگزون موبيل مجبور شد برخي طرحهاي خود را در روسيه رها كند كه
يك ميليارد دلار ضرر را براي آن به دنبال داشت. اما تيلرسون پس از آنكه به
وزارت امور خارجه امريكا رسيد، رويكرد خود را به طور كامل تغيير داد و به
جمع افرادي پيوست كه از تشديد تحريمها عليه روسيه حمايت كرد، آن هم با
وجود روابط گرمي كه با پوتين دارد. اشاره به اين موضوع ضروري است كه در
جلسات تأييد صلاحيت تيلرسون، يكي از موضوعات جنجالي و مورد سؤال سناتورهاي
امريكايي، روابط نزديك او با روسيه و شخص ولاديمير پوتين بود. «جان مك
كين» سناتور ارشد جمهوريخواه و نامزد اين حزب در انتخابات رياست جمهوري
2008 در اين باره گفت: «من اطلاعاتي درباره روابط آقاي تيلرسون با ولاديمير
پوتين ندارم اما بايد به شما بگويم اين مايه نگراني من است.» تيلرسون
وزير امور خارجه است و حالا جايگزين او در اگزون موبيل خواستار پايان دادن
به تحريمهاي امريكا عليه روسيه شده است و در مقابل، تيلرسون اين خواسته را
رد ميكند تا مشخص شود آنچه بر نفت تأثيرگذار است، سياست است تا اقتصاد.
نيويورك تايمز نوشته است: با به خطر افتادن منافع شركت نفتي اگزون موبيل،
اين شركت از وزارت خزانهداري امريكا درخواست كرد تا تحريمهاي نفتي روسيه
را لغو كند و اجازه بدهد در پروژههاي نفتي با شركتهاي روسي و حفاريهاي
قطب شمال فعاليت كند. شركت اگزون موبيل به رياست تيلرسون (وزير امور خارجه
فعلي دولت ترامپ) در سال گذشته هم از وزارت خزانهداري امريكا درخواست لغو
تحريم كرده بود اما اين درخواست مورد توجه واقع نشده بود. پيشتر ايگور
سچين، رئيس «روسنفت روسيه» اعلام كرد كه احتمالاً با شركت «اني» ايتاليا
فعاليت خود را ادامه خواهد داد. حتي گمانهزنيها بر ادامه همكاري با ديگر
شركتهاي اروپايي هم وجود دارد. ظاهراً گزارش اين درخواست توسط تيلرسون
وزير امور خارجه دولت امريكا و رئيس سابق شركت اگزون موبيل ارائه شده اما
وزارت خزانهداري امريكا اعلام كرده اين مسئله شخصي است و تصميمگيري اين
وزارتخانه روي مسائل شخصي انجام نميشود. موضع وزارت امور خارجه و
خزانهداري به خوبي نشان ميدهد كه برخلاف آنچه در داخل به عنوان
جذابيتهاي اقتصادي براي واكسينه كردن كشور از تحريمها مطرح ميشود با
تغيير رويكرد تيلرسون يك ادعاي بسيار بزرگ است كه با توجه به اوضاع منطقه و
افزايش قدرت ايران در اين حوزه، اين سياست است كه اقتصاد و جذابيتهاي
نفتي را به اين سو و آن سو ميبرد و نه بالعكس.