شنبه ۰۱ ارديبهشت ۱۴۰۳
۱۸:۱۴:۴۸
گزارش
رهبر انقلاب در دیدار دست‌اندرکاران کنگره شهدای قزوین:
اگر روحیه جهاد و شهادت گسترش یابد گرایش به شرق و غرب رخت برخواهد بست .
یادداشت و گفتگو
ارزيابي همه‌پرسي كردستان عراق در 3 سطح تحليل
به گزارش تنویر ،
«جمهوري اسلامي ايران به‌عنوان همسايه، با برخي زمزمه‌ها مبني بر
برگزاري همه پرسي براي جدايي يك بخش از عراق مخالف است و دامن زنندگان به
اين موضوع را مخالفان استقلال و هويت عراق مي‌داند» اين عبارت بخشي از
سخنان رهبر معظم انقلاب در ديدار روز سه‌شنبه گذشته حيدر العبادي نخست‌وزير
عراق است كه بر يكپارچگي عراق تأكيد كرد. براي تبيين اين مخالفت مي‌توان
موضوع را در چند بعد داخلي، منطقه‌اي و بين‌المللي مورد ارزيابي قرار داد.
مسئله
استقلال كردستان همواره به‌عنوان يكي از نقاط مورد اختلاف در عراق و منطقه
بوده است. كردهاي عراق از چند سال پيش در حال تلاش و رايزني سياسي براي
تأسيس كشور مستقل براي خود هستند. پيش از اين اقليم كردستان عراق از طريق
نماينده سازمان ملل در اين اقليم قصدش براي برگزاري همه‌پرسي را به اطلاع
سازمان ملل رسانده بود. اقليم كردستان عراق از سال 1991 ميلادي به‌صورت
خودمختار و از سال 2003 تاكنون به‌صورت فدرالي اداره مي‌شود. در اين منطقه،
كابينه، پارلمان و ارتش مستقل وجود دارد، اما مقامات كردستان خواهان
استقلال كامل و تشكيل كشور مستقل هستند.
همه‌پرسی برای استقلال
در
همين ارتباط اخيراً منطقه كردستان عراق به رياست مسعود بارزاني اعلام كرد
كه در تاريخ 25 سپتامبر (سوم مهرماه) همه‌پرسي استقلال اين منطقه از كشور
عراق را برگزار خواهد كرد. كردستان براي رسيدن به مرحله اجراي همه‌پرسي
به‌صورت همزمان در سه سطح فعاليت خواهد كرد.
اين سه سطح عبارتند از: نخست) تحقق وحدت احزاب كرد بر اصل استقلال، دوم) گفت‌وگو با بغداد و قانع ساختن دولت مركزي براي موافقت با استقلال اين اقليم و سوم) اطمينان دادن به قدرت‌هاي منطقه درباره اينكه اين استقلال به منافع آنها آسيب نمي‌رساند. منطقه كردستان عراق واقع در شمال اين كشور و شامل چهار استان اربيل، سليمانيه، دهوك و حلبچه است.
براساس گفته‌هاي فؤاد حسين، رئيس ديوان اداري رياست اقليم كردستان، براساس فرمان اقليمي بارزاني در مناطق اقليم كردستان و مناطق مورد منازعه كه اكنون تحت اختيار كردهاست، اين پرسش طرح شده كه «آيا خواهان تبديل اقليم كردستان و مناطق كردستاني خارج از اقليم (مناطق مورد منازعه) به دولت مستقل هستيد؟»اما مهم‌ترين سؤال در اين مورد اين است كه ميزان موفقيت اين همه‌پرسي چقدر است و نوع نگاه بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي به‌ويژه ايران نسبت‌به آن چگونه است. در اين مطلب اين مسئله در سه سطح بررسي خواهد شد.
سطح محلي: در درجه اول اين مسئله مستلزم وحدت احزاب كرد است. تمامي جريان‌هاي سياسي حاضر در نشست بارزاني از پروژه برگزاري رفراندوم استقلال كردستان حمايت كردند، اما جنبش تغيير و جماعت اسلامي كردستان با آنچه بارزاني در سر مي‌پروراند، مخالف هستند. در واقع بايد توجه داشت كه همه احزاب و جريانات سياسي اقليم بر سر موضوع استقلال اتفاق‌نظر ندارند. حتي بخشي از اتحاديه ميهني كردستان عراق كه اكنون در نقشه راه خود بر همه‌پرسي استقلال اقليم كردستان اشاره دارد نيز نظر متفاوتي دارد.
عادل مراد، دبير شوراي مركزي اتحاد ميهني كردستان عراق (يكيتي)، سال گذشته در مراسم استقبال از جورج بوستن، معاون هيئت امدادرسان سازمان ملل در عراق (يونامي)، گفت: ازسرگيري مجدد گفت‌وگوها بين اقليم كردستان و بغداد و بررسي موضوع فدرالي داراي اهميت خاصي است، اما جدا شدن از بغداد خدمتي به كردها نخواهد كرد و خيانت است، البته مخالفت برخي از احزاب در اين مورد به نظر مي‌رسد قابل حل باشد چراكه همه‌پرسي استقلال كردستان خواسته همه احزاب كردستان است و تنها تفاوت در مورد چگونگي آن است كه مسعود بارزاني، به‌عنوان رئيس اقليم كردستان، احتمال دارد بتواند تا روز همه‌پرسي همه احزاب را در اين مورد هم‌نظر كند.
اين سه سطح عبارتند از: نخست) تحقق وحدت احزاب كرد بر اصل استقلال، دوم) گفت‌وگو با بغداد و قانع ساختن دولت مركزي براي موافقت با استقلال اين اقليم و سوم) اطمينان دادن به قدرت‌هاي منطقه درباره اينكه اين استقلال به منافع آنها آسيب نمي‌رساند. منطقه كردستان عراق واقع در شمال اين كشور و شامل چهار استان اربيل، سليمانيه، دهوك و حلبچه است.
براساس گفته‌هاي فؤاد حسين، رئيس ديوان اداري رياست اقليم كردستان، براساس فرمان اقليمي بارزاني در مناطق اقليم كردستان و مناطق مورد منازعه كه اكنون تحت اختيار كردهاست، اين پرسش طرح شده كه «آيا خواهان تبديل اقليم كردستان و مناطق كردستاني خارج از اقليم (مناطق مورد منازعه) به دولت مستقل هستيد؟»اما مهم‌ترين سؤال در اين مورد اين است كه ميزان موفقيت اين همه‌پرسي چقدر است و نوع نگاه بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي به‌ويژه ايران نسبت‌به آن چگونه است. در اين مطلب اين مسئله در سه سطح بررسي خواهد شد.
سطح محلي: در درجه اول اين مسئله مستلزم وحدت احزاب كرد است. تمامي جريان‌هاي سياسي حاضر در نشست بارزاني از پروژه برگزاري رفراندوم استقلال كردستان حمايت كردند، اما جنبش تغيير و جماعت اسلامي كردستان با آنچه بارزاني در سر مي‌پروراند، مخالف هستند. در واقع بايد توجه داشت كه همه احزاب و جريانات سياسي اقليم بر سر موضوع استقلال اتفاق‌نظر ندارند. حتي بخشي از اتحاديه ميهني كردستان عراق كه اكنون در نقشه راه خود بر همه‌پرسي استقلال اقليم كردستان اشاره دارد نيز نظر متفاوتي دارد.
عادل مراد، دبير شوراي مركزي اتحاد ميهني كردستان عراق (يكيتي)، سال گذشته در مراسم استقبال از جورج بوستن، معاون هيئت امدادرسان سازمان ملل در عراق (يونامي)، گفت: ازسرگيري مجدد گفت‌وگوها بين اقليم كردستان و بغداد و بررسي موضوع فدرالي داراي اهميت خاصي است، اما جدا شدن از بغداد خدمتي به كردها نخواهد كرد و خيانت است، البته مخالفت برخي از احزاب در اين مورد به نظر مي‌رسد قابل حل باشد چراكه همه‌پرسي استقلال كردستان خواسته همه احزاب كردستان است و تنها تفاوت در مورد چگونگي آن است كه مسعود بارزاني، به‌عنوان رئيس اقليم كردستان، احتمال دارد بتواند تا روز همه‌پرسي همه احزاب را در اين مورد هم‌نظر كند.
ملی‌گرایی بزرگ‌ترین مانع در برابر استقلال کردها و جدایی از عراق
سطح
ملي: گام ديگر در مورد اجراي همه‌پرسي، موافقت دولت مركزي عراق است. در
اين ارتباط، دفتر نخست‌وزير عراق در پاسخ به درخواست كردها براي برگزاري
همه‌پرسي جدايي از اين كشور اعلام كرد: در چنين مسائل سرنوشت‌سازي، نه يك
قشر واحد، بلكه همه عراقي‌ها بايد نظر بدهند. اين پاسخ نشان‌دهنده مخالفت
بغداد با همه‌پرسي كردهاست. با توجه به اينكه نظام كنوني عراق فدرالي است و
در مسائل كلان موافقت دولت مركزي (بغداد) ضرورت دارد، به نظر مي‌رسد اين
همه‌پرسي با چالش‌هاي مختلفي مواجه شود.
قانون اساسي جديد عراق كه در سال 2005 مورد تأييد همه مردم عراق قرار گرفت، بر تماميت ارضي اين كشور تأكيد دارد، اما اين همه‌پرسي در تضاد با اين قانون قرار دارد و باعث تجزيه بخشي از خاك عراق خواهد شد. ازاين‌رو دولت مركزي عراق با اين همه‌پرسي موافقت نكرده است و حتي نخست‌وزير عراق تأكيد كرده كه اين همه‌پرسي در شرايط كنوني موفق نخواهد بود. بنابراين در سطح ملي به نظر مي‌رسد مخالفت‌هاي بسيار گسترده‌اي با اين همه‌پرسي انجام شود.
سطح بين‌المللي: شايد به‌جرئت بتوان گفت يكي از مهم‌ترين موضوعات پس از جنگ جهاني اول كه همواره به‌صورت دغدغه در عرصه بين‌الملل مطرح بوده است، به موضوع كردها برمي‌گردد. پراكندگي كردها در كشورهاي مختلف در غرب آسيا باعث شده است تا كشورهاي درگير در اين مسئله وارد نوعي اتحاد طبيعي شوند. در اين ارتباط، سه كشور ايران، عراق و تركيه با وجود تمام اختلافات در زمينه‌هاي مختلف در مورد كردها به‌نوعي اشتراك‌نظر دارند و با هرگونه فعاليت در راستاي استقلال كردستان مخالف هستند.
يلدريم، نخست‌وزير تركيه، در ارتباط با طرح برگزاري همه‌پرسي براي استقلال اداره اقليم كرد عراق در 25 سپتامبر گفت: رويكرد ما در اين‌باره بسيار آشكار و واضح است. ما خواهان تماميت ارضي عراق هستيم. مي‌خواهيم تمامي عراقي‌ها در يك كشور واحد زندگي كنند. با توجه به مشكلاتي كه در منطقه وجود دارد، ايجاد مشكلات جديد كار درستي نيست. معتقديم اين تصميم به‌طور غيرمسئولانه اتخاذ شده است. سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران هم تصميم براي برگزاري رفراندوم استقلال در اقليم كردستان عراق را اقدامي «خارج از موازين ملي و قانوني، به‌ويژه قانون اساسي عراق» خواند و اعلام كرد كه اين اقدام «در شرايط پيچيده» فعلي «صرفاً به ايجاد مشكلات جديد» در اين كشور دامن مي‌زند. اما اين تنها همسايگان كردستان نيستند كه در اين مورد با همه‌پرسي مخالف هستند.
در سطح كلان نيز كشورهاي امريكا و روسيه و حتي كشورهاي اروپايي كه روابط حسنه‌اي با اقليم كردستان عراق دارند، با همه‌پرسي مهرماه مخالفت كرده‌اند چراكه اين همه‌پرسي مي‌تواند باعث موج جديدي از بي‌ثباتي در عراق شود. وزير امور خارجه آلمان درباره برگزاري همه‌پرسي استقلال كردستان و عواقب آن براي منطقه هشدار داده است.
گابريل درباره اعلام تاريخ برگزاري اين همه‌پرسي گفته است: خدشه‌دار كردن تماميت ارضي عراق يا تلاش براي ترسيم مرزهاي جديد در اين كشور، گام صحيحي نيست و مي‌تواند منجر به تشديد وخامت اوضاع و بي‌ثباتي نه‌تنها در بغداد كه حتي در اربيل شود. وزارت امور خارجه امريكا نيز نسبت‌به اعلام خبر برگزاري رفراندوم استقلال كردستان عراق ابراز نگراني كرده است.
بنا بر اظهارات مقامات اين وزارتخانه، برگزاري اين رفراندوم مي‌تواند تأثيري نامطلوب بر مبارزه عليه داعش برجاي بگذارد. انگليس هم از عراق متحد، دموكراتيك و باثبات كه قادر به تأمين امنيت، شغل و سلامت مردم براساس قانون اساسي باشد، حمايت كرد.
رويكرد ايراني نسبت‌به همه‌پرسي: عدم دخالت در امور داخلي كشورهاي ديگر همواره يكي از اصول سياست خارجي ايران بوده است. اما برخي از موضوعات داخلي كشورهاي همسايه با توجه به پيوستگي آن با مناطق ديگر نمي‌تواند صرفاً به‌عنوان يك مسئله داخلي تفسير شود. جمهوري اسلامي ايران با توجه به شرايط كنوني منطقه كه ناامني و بي‌ثباتي مشخصه بارز آن است، نسبت‌به برگزاري اين همه‌پرسي نگاهي دورانديشانه‌تر دارد چراكه در شرايط فعلي كه ارتش و نيروهاي مردمي عراق در حال شكست داعش در آخرين مناطق موصل هستند، باز شدن پرونده استقلال كردستان باعث تشديد اوضاع سياسي و در نتيجه، اوضاع امنيتي خواهد شد.
اين مسئله زمينه‌هاي لازم براي بازگشت تروريست‌ها به عراق را فراهم خواهد كرد. از سوي ديگر، مخالفت ايران با اين همه‌پرسي در شرايط فعلي به‌دليل تأثيرات اين مسئله بر نظم حاكم بر منطقه است.
قانون اساسي جديد عراق كه در سال 2005 مورد تأييد همه مردم عراق قرار گرفت، بر تماميت ارضي اين كشور تأكيد دارد، اما اين همه‌پرسي در تضاد با اين قانون قرار دارد و باعث تجزيه بخشي از خاك عراق خواهد شد. ازاين‌رو دولت مركزي عراق با اين همه‌پرسي موافقت نكرده است و حتي نخست‌وزير عراق تأكيد كرده كه اين همه‌پرسي در شرايط كنوني موفق نخواهد بود. بنابراين در سطح ملي به نظر مي‌رسد مخالفت‌هاي بسيار گسترده‌اي با اين همه‌پرسي انجام شود.
سطح بين‌المللي: شايد به‌جرئت بتوان گفت يكي از مهم‌ترين موضوعات پس از جنگ جهاني اول كه همواره به‌صورت دغدغه در عرصه بين‌الملل مطرح بوده است، به موضوع كردها برمي‌گردد. پراكندگي كردها در كشورهاي مختلف در غرب آسيا باعث شده است تا كشورهاي درگير در اين مسئله وارد نوعي اتحاد طبيعي شوند. در اين ارتباط، سه كشور ايران، عراق و تركيه با وجود تمام اختلافات در زمينه‌هاي مختلف در مورد كردها به‌نوعي اشتراك‌نظر دارند و با هرگونه فعاليت در راستاي استقلال كردستان مخالف هستند.
يلدريم، نخست‌وزير تركيه، در ارتباط با طرح برگزاري همه‌پرسي براي استقلال اداره اقليم كرد عراق در 25 سپتامبر گفت: رويكرد ما در اين‌باره بسيار آشكار و واضح است. ما خواهان تماميت ارضي عراق هستيم. مي‌خواهيم تمامي عراقي‌ها در يك كشور واحد زندگي كنند. با توجه به مشكلاتي كه در منطقه وجود دارد، ايجاد مشكلات جديد كار درستي نيست. معتقديم اين تصميم به‌طور غيرمسئولانه اتخاذ شده است. سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران هم تصميم براي برگزاري رفراندوم استقلال در اقليم كردستان عراق را اقدامي «خارج از موازين ملي و قانوني، به‌ويژه قانون اساسي عراق» خواند و اعلام كرد كه اين اقدام «در شرايط پيچيده» فعلي «صرفاً به ايجاد مشكلات جديد» در اين كشور دامن مي‌زند. اما اين تنها همسايگان كردستان نيستند كه در اين مورد با همه‌پرسي مخالف هستند.
در سطح كلان نيز كشورهاي امريكا و روسيه و حتي كشورهاي اروپايي كه روابط حسنه‌اي با اقليم كردستان عراق دارند، با همه‌پرسي مهرماه مخالفت كرده‌اند چراكه اين همه‌پرسي مي‌تواند باعث موج جديدي از بي‌ثباتي در عراق شود. وزير امور خارجه آلمان درباره برگزاري همه‌پرسي استقلال كردستان و عواقب آن براي منطقه هشدار داده است.
گابريل درباره اعلام تاريخ برگزاري اين همه‌پرسي گفته است: خدشه‌دار كردن تماميت ارضي عراق يا تلاش براي ترسيم مرزهاي جديد در اين كشور، گام صحيحي نيست و مي‌تواند منجر به تشديد وخامت اوضاع و بي‌ثباتي نه‌تنها در بغداد كه حتي در اربيل شود. وزارت امور خارجه امريكا نيز نسبت‌به اعلام خبر برگزاري رفراندوم استقلال كردستان عراق ابراز نگراني كرده است.
بنا بر اظهارات مقامات اين وزارتخانه، برگزاري اين رفراندوم مي‌تواند تأثيري نامطلوب بر مبارزه عليه داعش برجاي بگذارد. انگليس هم از عراق متحد، دموكراتيك و باثبات كه قادر به تأمين امنيت، شغل و سلامت مردم براساس قانون اساسي باشد، حمايت كرد.
رويكرد ايراني نسبت‌به همه‌پرسي: عدم دخالت در امور داخلي كشورهاي ديگر همواره يكي از اصول سياست خارجي ايران بوده است. اما برخي از موضوعات داخلي كشورهاي همسايه با توجه به پيوستگي آن با مناطق ديگر نمي‌تواند صرفاً به‌عنوان يك مسئله داخلي تفسير شود. جمهوري اسلامي ايران با توجه به شرايط كنوني منطقه كه ناامني و بي‌ثباتي مشخصه بارز آن است، نسبت‌به برگزاري اين همه‌پرسي نگاهي دورانديشانه‌تر دارد چراكه در شرايط فعلي كه ارتش و نيروهاي مردمي عراق در حال شكست داعش در آخرين مناطق موصل هستند، باز شدن پرونده استقلال كردستان باعث تشديد اوضاع سياسي و در نتيجه، اوضاع امنيتي خواهد شد.
اين مسئله زمينه‌هاي لازم براي بازگشت تروريست‌ها به عراق را فراهم خواهد كرد. از سوي ديگر، مخالفت ايران با اين همه‌پرسي در شرايط فعلي به‌دليل تأثيرات اين مسئله بر نظم حاكم بر منطقه است.
