راه آسان توبه/توفیق توبه نشانه قطعی قبولی توبه توسط خداوند

///////امام صادق (ع) : همانا خدای عزوجل وقتی بنده مومنش توبه کند شاد می شود مانند کسی که چیزی گم کرده و بعد گمشده اش را پیدا کند و خوشحال شود///////.

امام باقر(ع):به محمدبن مسلم فرمودند:ای محمّد گناهان مومن که از آن توبه کرده، آمرزیده شده است و باید برای آینده اش پس از توبه کار نیک کند. من گفتم اگر پس از توبه و استغفار از گناهان باز گناه کرد و باز توبه نمود؟ در پاسخ فرمودند:ای محمدبن مسلم تو پنداری که بنده مومن از گناه خویش پشیمان گردد و از آن آمرزش خواهد و توبه کند. سپس خدا توبه اش را نپذیرد گفتم:چند بار این کار را کرده و از خدا آمرزش خواسته. فرمود:هر قدر مومن از آمرزش خواهی به خدا رو کند ، و توبه کند خدا هم همان مقدار به آمرزش او باز می گردد هر چند دفعاتش فراوان باشد به راستی که خداوند زیاد آمرزنده و مهربان است و توبه را می پذیرد و از بد کرداریها می گذرد. مبادا تو مومنین را از رحمت خدا نا امید سازی.

توبه،زیباترین پوزش 

 حقیقت توبه، بازگشت از گناه و روی آوردن به خداوند است. با توجّه به این که انسان همیشه در معرض لغزش ها و معصیت قرار دارد؛ باید پیوسته از خدا توفیق ترک گناهان و بازگشت به او را طلب کند، و با آب توبه، زنگارهای دل را شستشو دهد. البته توبه واقعی، با پشیمانی حقیقی، عزم بر ترک آن گناه، جبران آنچه را ترک کرده، و ادای حقوق خدا و خلق محقّق می شود؛ ولی به یقین دست عنایت الهی و امدادهای ویژه پروردگار، در این مسیر نقش مؤثری دارد، و البته امداد و عنایتش شامل حال آنها که صداقت در توبه دارند، می شود. 

ائمّه اطهار (علیهم السلام) با آن که پیراسته از هر گناهی بوده اند، ولی با توجّه به عظمت پروردگار و نگاه به جلال و جبروت حق تعالی، خود را در پیشگاه ذات ربوبی، مقصّر می دیدند و معتقد بودند، نمی توانند آن گونه که شایسته خداوندی است، اطاعت و بندگی او را بجا آورند، و لذا از درگاه خدای مهربان عذرخواهی می کردند و استغفار و توبه می نمودند. علاوه بر آن که، این گونه دعاها و طلب توبه و استغفار از سوی آن بزرگواران برای مردم جنبه سرمشق و آموزشی دارد؛ و راه بازگشت به خداوند و توبه و انابه به درگاه او را، به ما می آموزد، و عظمت گناه و سنگینی نافرمانی حق را به درستی برای ما مجسّم می سازد. باشد که ما – انسانهای گناهکار – به خود آییم و هر چه بیشتر در مسیر تهذیب نفس و پاکی روح و جان بکوشیم و اگر به گناهی آلوده شده ایم، هر چه سریع تر توبه نموده و آن را جبران نماییم. در این قسمت، یکی از دعاهای امام سجّاد (علیه السلام) را که درباره توبه و طلب توفیق آن و بازگشت به سوی پروردگار است، ذکر می کنیم:

توبه،زیباترین پوزش  

چهل حدیث در مورد استغفار و توبه

١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

بابُ التّوبَهِ مَفتُوحٌ.

درب توبه همیشه باز است. (الشهاب فی‌الحِکم و الآداب، ص ١٨)

٢ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لِکُلِّ داءٍ دَواءٌ وَ دَواءُ الذَّنبِ اَلاِستِغفارُ.

هر دردی دوا و درمانی دارد. داروی گناه، طلب آمرزش و استغفار کردن است. (ثواب‌الاعمال، ص ٣۶۵)

٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

التّوبَهُ نَدَمٌ بِالْقَلْبِ وَ اسْتِغْفارٌ بِاللِّسانِ وَ تَرْکٌ بِالْجَوارِحِ، وَ اِضمارٌ أنْ لایَعُودَ.

توبه عبارت است از: پشیمانی در دل، استغفار با زبان، ترک گناه در عمل و تصمیم بر عدم ارتکاب مجدّد آن. (فهرست غرر، ص ٣٩)

۴ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اَلتّائِبُ مِنَ الذّنبِ کَمَن لاذَنْبَ لَهُ.

کسی که از گناه توبه کرده مانند کسی است که گناهی نکرده است. (الشهاب فی‌ الحِکم و لآداب، ص ١٨)

۵ـ امام جواد(ع):

تَأخیرُ التّوبَهِ إِغترارٌ.

(سهل‌انگاری در توبه) و به تأخیر انداختن آن، یک خُدعه و عمل فریبکارانه است. (تحف‌العقول، ص ۴٨٠)

۶ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

لادینَ لِمُسوِّفٍ بِتَوبَتِه!

کسی که توبه را به تأخیر می‌اندازد و امروز و فردا می‌کند دین و ایمان ندارد! (فهرست غرر، ص ۴٠)

٧ـ امام حسن مجتبی(ع):

التَّقوی بابُ کُلِّ تَوبَهٍ.

تقوا و پرهیزکاری درب ورودی هر گونه توبه و انابه است. (بحار، ج ٧٨، ص ١١٠)

٨ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اَلتّوبهُ معَروضَهٌ فی‌الجَسَدِ مادامَ الروُّحُ فیها.

تا زمانی که روح در بدن آدمی است هنوز جای توبه برایش باقی است. (بحار، ج ۶٣، ص ٢٢٠)

٩ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

لَیسَ شَیءٌ اَحبُّ اِلَی اللهِ مِن مُؤْمِنٍ تائِبٍ أَو مؤْمِنَهٍ تائِبَهٍ.

چیزی در نزد خدا محبوب‌تر از یک مرد یا یک زن توبه‌کننده نیست. (سفینه، ج ١، ص ١٢۶)

١٠ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

النَّدمُ تَوبَهٌ.

پشیمانی از گناه، خود، توبه از گناه است. (تحف‌العقول، ص ۵۵ ـ الشهاب فی‌الحِکم و الآداب، ص ٩)

چهل حدیث در مورد استغفار و توبه

١١ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

ما مِن عَبدٍ أَذنَبَ ذَنباً فَنَدِمَ عَلَیهِ اِلاّ غَفَراللهُ لَهُ قَبلَ أَن یَستَغفِرَ.

هر بنده‌ای که از گناهی که مرتکب شده پشیمان شود، پیش از آنکه استغفار کند خداوند گناهش را می‌آمرزد. (جامع‌ احادیث الشیعه، ج ١۴، ص ٣٣٨)

١٢ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

تَعَطّروا بِالاِستغفارِ وَلا تَفضَحَنَّکُم رَوائِحُ الذُّنوبِ!

با استغفار کردن، خود را معطّر و خوشبو کنید تا رایحه (متعفن) گناه، شما را مفتضح ننماید! (جامع احادیث‌الشیعه، ج ١۴، ص ٣٣٧)

١٣ـ «امام زین‌العابدین(علیه‌السلام)»:

مَن اَشفَقَ مِنَ النّارِ بادَرَ بِالتَّوبَهِ اِلیَ اللهِ مِن ذُنُوبِهِ و راجَعَ عَنِ المَحارِم.

کسی که (براستی) از آتش دوزخ می‌ترسد بی‌درنگ از گناهانش به درگاه خداوند توبه می‌کند و از عمل حرام و نا‌بکار خود دست برمی‌دارد. (تحف‌العقول، ص ٢٨٩)

١۴ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اِنّ النّدَمَ عَلَی الشَّرِ یدعو اِلی تَرکِه.

پشیمانی از کار بد، خود باعث ترک آن خواهد شد. (اصول کافی، ج ۴، ص ١۵٩)

١۵ـ امام هادی(ع):

التَّوبَهُ النَصوحُ أَن یکونَ الباطِنُ کَالظّاهِرِ و اَفضلَ مِن ذلِک.

توبه خالصانه آن است که باطن شخصی با ظاهر او یکی باشد بلکه بهتر و والاتر. (سفینه، ج ١، ص ١٢۶)

١۶ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

المُقِرُّ بِالذُّنوبِ تائبٌ.

کسی که به گناهان خود اعتراف می‌کند، او دیگر توبه‌ کرده است. (فهرست غرر، ص ١٢۶)

١٧ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

طوبی لِمَن بکَلی عَلی خَطیئتِهِ وَ أَمِنَ النّاسُ شَرَّهُ.

خوشا به حال کسی که به خاطر گناهانی که مرتکب شده گریه می‌کند (و پشیمان است) و مردم دیگر از شر و آزار او در امان هستند. (الفقیه، ج ۴، ص ۴٠۵)

١٨ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

کُلَّما عادَ المؤمِنُ بِالاِستغفارِ وَالتَّوبَهِ عادَاللهُ عَلَیهِ بِالمَغفِره.

هر بار که مؤمن توبه و استغفار خود را تجدید کند خدا نیز مغفرت و آمرزش خود را برای وی تجدید می‌نماید. (سفینه، ج ١، ص ١٢٧)

١٩ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

الذُّنوبُ اَلدّاءُ وَ الدّواءُ اَلاستِغفارُ وَ الشِفاءُ أَن لاتَعُودَ.

گناهان درد است و دوای آن استغفار، و شفا و بهبودی عدم ارتکاب مجدد آن است. (جامع‌ احادیث الشیعه، ج ١۴، ص ٣٢٨)

٢٠ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

مَن أَصََرَّ عَلی‌المَعاصی و طَلبَ العَفوَ مِن رَبِّهِ وَ لَم یَتُبْ فَقَدِ اسْتَهزَأَ بِنَفسِهِ!

کسی که بر ارتکاب گناه پافشاری می‌کند و از آن دست‌بردار نیست و (در عین حال) از خدای خود طلب عفو و بخشش می‌کند در حقیقت خود را مسخره کرده است! (مواعظ عددیّه، ص ٢٠٠)

چهل حدیث در مورد استغفار و توبه

٢١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

لَو عَمِلْتُمُ الخَطایا حتّی بَلَغَ الیَ السّماءِ ثُمَّ نَدِمتُم لَتابَ اللهُ عَلَیْکُم.

شما اگر آنقدر گناه کرده‌اید که تا به بلندی آسمان رسیده سپس از کرده خود پشیمان شدید خداوند توبه شما را می‌پذیرد. (لئالی‌الاخبار، ج ١، ص ٣۶۴)

٢٢ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

اِنَّ اللهَ غَفورٌ رَحیمٌ یَقبَلُ التَّوبَهَ وَ یَعفو عَنِ السَّیِّئاتِ فَاِیّاکَ أَن تُقَنِّطَ المؤمنینَ مِن رَحمهِ‌الله.

خدا مسلّماً آمرزنده و مهربان است، توبه بنده را می‌پذیرد و از گناهانش درمی‌گذرد و تو برحذر باش، مبادا که مؤمنان را از رحمت خدا مأیوس کنی. (سفینه، ج ١، ص ١٢٧)

٢٣ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِذا تابَ العَبدُ تَوبَهً نَصوحاً أَحَبَّهُ اللهُ فَسَتَرَ عَلَیهِ فی‌الدُّنیا والآخره.

وقتی بنده توبه خالصانه می‌کند خدا هم او را دوست می‌دارد و عیوبش را در دنیا و آخرت می‌پوشاند. (اصول کافی، ج ۴، ص ١۶٢)

٢۴ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِنَّ اللهَ یُحِبُّ العَبدَ المُفَتِّنَ التَّوّابَ وَ مَن لَم یَکُن ذلِکَ مِنهُ کانَ أَفضَل.

خداوند بنده‌ای که به گناه آلوده بوده و مرتب در حال توبه است دوست می‌دارد. البته آن کس که گناه نکرده از او افضل و بالاتر است. (اصول کافی، ج ۴، ص ١۶٨)

٢۵ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

انّ المُؤمِن لَیُذنِبُ الذَنبَ فَیَذَکْرُ بَعدَ عِشرینَ سَنَهً فَیَستَغفِرُاللهَ مِنهُ فَیَغفِرُلَه.

مؤمن یک زمانی گناهی می‌کند و بعد از بیست سال آن را به یاد می‌آورد، از خداوند طلب مغفرت و بخشش می‌کند، خدا نیز او را مورد عفو و آمرزش خود قرار می‌دهد. (اصول کافی، ج ۴، ص ١٧١)

٢۶ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:

طِهِّروا قُلوبَکُم مِن دَرَنِ السَّیِّئات تُضاعفْ لکُمُ الحَسناتُ.

دل‌های خود را از چرک گناه پاکیزه کنید تا حسنات و پاداش‌های شما مضاعف گردد. (فهرست غرر، ص ١٢٧)

٢٧ـ ««مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»»:

نَحنُ نُرید اَلاّ نَموتُ حتّی نَتوبَ وَ نَحنُ لانَتوبُ حتّی نَموتَ!

ما می‌خواهیم تا وقتی که نمردیم توبه کنیم در حالی که ما تا وقتی که نمردیم توبه نمی‌کنیم! (شرح حدیدی، ج ٢٠، ص ٣٢٩)

٢٨ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

ثلاثهٌ لاتُرَدُّ لَهُم دَعوَهٌ: اَلسَّخِیُّ وَ المَریضُ والتّائِبُ.

سه نفرند که دعایشان رد نمی‌شود (و مستجاب است): آدم سخاوتمند و شخص مریض و کسی که از گناهش توبه می‌کند. (مواعظ عددیّه، ص ١٠)

٢٩ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

لاتُؤَخِّرِ التَّوبَهَ فَاِنَّ المَوتَ یَأتی بَغتَهً.

توبه را (هیچ‌وقت) به تأخیر مینداز که لحظه مرگ بی‌خبر و ناگهانی می‌رسد. (جامع احادیث‌الشیعه، ج ١۴، ص ٣٣٧)

٣٠ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

طوُبی لِمَن وَجَدَ فی صَحیفَهِ عَمَلِهِ یَومَ القیامَهِ تَحتَ کُلِّ ذَنبٍ «استَغفِرُالله»

خوشا به حال کسی که در نامه عملش روز قیامت، زیر هر گناهی که کرده یک «استغفار» ببیند. (تفسیر مقتنیات، ج ١، ص ٨٩)

چهل حدیث در مورد استغفار و توبه

٣١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِنّ اللهَ یَقبَلُ تَوبَهَ عَبدِهِ ما لَم یُغَرغِرْ.

خداوند توبه بنده‌اش را تاجان به گلو نرسیده قبول می‌کند. (شهاب‌الاخبار، ص ٣۶۶)

٣٢ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

إنّ العَبدَ أَذا أَذنَبَ ذَنْباً اَجَّلَهُ اللهُ سَبْعَ سَاعاتٍ فَاِنِ استَغَفَراللهَ لَم یُکْتبْ عَلَیهِ شَئٌ وَ اِن مَضَتِ السّاعاتِ و لَم یَستَغفِرهُ کُتِبَ عَلَیهِ سَیئهٌ.

بنده هر گاه گناهی مرتکب شود خداوند تا هفت ساعت او را مهلت می‌دهد چنانچه توبه کرد چیزی برای او نوشته نمی‌شود واِلّا تنها یک گناه برایش ثبت می‌گردد. (لئالی‌الاخبار، ج ١، ص ٣٧٢)

٣٣ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:

ما اَهدَمَ التَوبَهَ لِعَظیم الجُرمِ!

به راستی که توبه کردن تا چه اندازه گناهان عظیم و بزرگ را ویران و منهدم می‌کند! (فهرست غرر، ص ۴٠)

٣۴ـ امام موسی‌بن‌جعفر(ع):

التّوبَهُ النَّصُوحُ أنَ یَتوبَ العبدُ مِنَ الذّنبِ ثُمَّ لایَعودُ اِلَیهِ.

توبه خالصانه آن است که وقتی بنده از گناه توبه کرد دیگر مرتکب آن گناه نشود. (اصول کافی، ج ۴، ص ١۶۵)

٣۵ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:

ما کانَ اللهُ لِیَفتَحَ لِعَبدٍ بابَ التَّوبَهِ وَ یُغلِقَ عَنهُ بابَ المَغفِرَهِ.

هرگز چنین نیست که خداوند درِ توبه را به روی کسی باز کند ولی درِ آمرزش و مغفرت خود را به روی او ببندد. (نهج‌البلاغه، کلمه ۴٣۵)

٣۶ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لاکبیرهَ مَعَ الاِستغفارِ وَ لاصغیرهَ مَعَ الإصرار.

کسی که استغفار از گناه می‌کند دیگر گناه «کبیره» ندارد و (از طرفی) آن کس هم که از گناه کوچک دست برنمی‌دارد دیگر گناهش «صغیره» نیست (بلکه گناه کبیره است). (جامع احادیث الشیعه، ج ١۴، ص ٣۴۴)

٣٧ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:

طوبی لِعَبدٍ یَستَغفِرُاللهَ مِن ذنبٍ لَم یَطّلِعْ عَلَیهِ غَیرُهُ.

خوشا به حال بنده‌ای که در نزد خدا از گناهی توبه می‌کند که غیر از او کسی بر آن مطّلع نیست. (جامع احادیث‌الشیعه، ج ١۴، ص ٣٣٢)

٣٨ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

مِنَ الذُّنوبِ ذُنوبٌ لاتُغْفَرُ اِلا بِعَرَفات.

بعضی از گناهان است که جز در صحرای عرفات (ایام حج) آمرزیده نمی‌شوند. (جعفریات «ملحق بقرب‌الاسناد» ص ١١۴)

٣٩ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

آیَهُ قَبُولِ الَحَجِّ تَرکُ ما کانَ عَلَیهِ العبدُ مُقیماً مِنَ الذُّنوب.

علامت قبولی «حج» دست کشیدن از گناهانی است که بنده قبلاً بدان‌ها آلوده بوده است. (جعفریات «ملحق بقرب‌الاسناد» ص ١١۵)

۴٠ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

اَلمُؤمِنُ اِذا أحسَنَ اِستَبْشَرَ و اذا أَساءَ اِستَغفَر.

مؤمن کسی است که وقتی کار خوبی می‌کند شاد و خوشحال می‌شود و زمانی که گناهی مرتکب گردد استغفار و (از خداوند) طلب آمرزش می‌نماید. (بحار، ج ٧١، ص ٢۵٩)

انشااله که همگی مورد بخشش و عفو خداوند قرار گیریم.