محصولات تراریخته حتی آلرژی هم ایجاد نمی کنند/ برخورد بامحصولات تراریخته ناشی از عدم آگاهی است

پایگاه اطلاع رسانی بسیج اساتید استان فارس به نقل از شیرازه، محمود احمدی کردشولی دانشجوی دکتری زراعت و صالاح نباتات دانشکده کشاورزی پیرامون محصولات تراریخته و اثرات آن به نکاتی اشاره کرد که در ادامه آورده شده است.

موجودات تراریخته موجوداتی هستند که با استفاده از تکنیک­های مهندسی ژنتیک ساختار ژنتیکی آن­ها تغییر می­یابد. تغییر ساختار ژنتیکی به منظور ایجاد صفات و ویژگی­های جدید در آن­ موجود انجام می­گیرد، از این صفات می­توان به مقاومت به خشکی در گیاهان، مقاومت به شوری در گیاهان، مقاومت به آفات در گیاهان، تولید مواد مختلف از جمله پروتئین­ها در گیاهان (کشاورزی مولکولی) و ... اشاره کرد. 

از گیاهان تراریخته که تولید و تجاری شده­ اند می­توان به برنج طلایی (حاوی ماده کاروتن به منظور افزایش مواد غذایی در دانه برنج)، گوجه فلاور ساور (دارای خاصیت ماندگاری بالا)، ذرت Bt (مقاوم به آفت به منظور استفاده کمتر از آفت کش در مزارع ذرت)، تراریختگی در گل­ها برای ایجاد رنگ­های متنوع گلبرگ که تاکنون در طبیعت وجود نداشته است، تراریختگی در کلزا و سویا به منظور بهبود کیفیت روغن و... 

فناوری مهندسی ژنتیک و انتقال ژن در اوایل دهه ۱۹۸۰ به وجود آمد و نخستین محصولات تراریخته در سال 1996 تجاری‌سازی شدند، از آن زمان تاکنون پذیرش محصولات تراریخته به سرعت افزایش یافته است، به طوری که در عرض کمتر از ۲۰ سال سطح زیر کشت محصولات تراریخته در جهان از 1/7 میلیون هکتار در سال ۱۹۹۶ به بیش از ۱۸۰ میلیون هکتار در سال ۲۰۱۴افزایش یافت. این گسترش سریع سطح زیر کشت محصولات تراریخته، این فناوری را به سریع‌ترین فناوری مورد پذیرش کشاورزان در تاریخ تبدیل کرد.(1)

یک تحلیل جهانی متا که طی 147 مطالعه در 20 سال گذشته انجام شده است نشان می­دهد که پذیرش فناوری تراریخته، استفاده از آفت­کش­ها را به طور میانگین 37 درصد کاهش داده است. همچنین عملکرد محصولات 22 درصد افزایش یافته است و سود کشاورزها نیز تا 68 درصد افزایش داشته است (قائم و همکاران، 2013)، از سال 1996 تا 2014 محصولات تراریخته به روشهای مختلفی بر امنیت غذایی، کشاورزی/توسعه پایدار، تغییر اقلیم/محیط زیست موثر بوده­ اند. 

فناوری تراریخته در این مدت باعث افزایش تولید محصولات غذایی به ارزش 150 میلیارد دلار آمریکا و کاهش مصرف آفت­کش­ها به مقدار 584 میلیون کیلوگرم شده و از این طریق به حفظ محیط زیست کمک کرده ­اند، این محصولات تنها در سال 2014 باعث کاهش تولید گاز دی­ اکسید کربن به مقدار 27 میلیارد کیلوگرم( 27 میلیون تن) شده­اند که معادل خروج 12 میلیون خودرو از جاده­ها به مدت یکسال بود.(2)

محصولات تراریخته از طریق عدم نیاز به کشت 152 میلیون هکتار زمین (به دلیل بهره­وری بالاتر محصولات تراریخته) بین سال­های 1996 تا 2014 به حفظ تنوع زیستی کمک کرده­اند. همچنین با کمک به 16.5 میلیون خرده­کشاورز فقیر و خانواده­های آن­ها، جمعیتی معادل 65 میلیون نفر، به کاهش فقر کمک کرده­ اند.(3)

این محصولات از چه سالی وارد ایران شد؟

در برهه‌ای از زمان حدود ۱۶ میلیارد دلار محصولات کشاورزی وارد کشور شد که از این میزان ۵میلیارد دلار محصولات تراریخته از جمله ذرت، کلزا و سویا بود در حالی که ۹۵ درصد سویا و ۹۸درصد کلزای دنیا تراریخته است و از سوی دیگر ۹۵ درصد روغن ایران وارداتی است که تمام آن‌ها از دانه‌های سویا یا کلزا به دست می‌آیند.

آیا تغییر در وراثت ژنی می تواند تغییر در مفید یا مضر بودن مواد ایجاد کند؟

در طی تکامل با تغییر شرایط زندگی بر اثر فشار انتخابی طبیعت موجودات دست به تغییر می‌زنند و به طور طبیعی به اصلاح ژنتیک خویش می‌پردازند به این ترتیب گونه‌های مقاوم‌تر و سازگار‌تر به زندگی خود ادامه می‌دهند و گونه‌های ضعیف، حذف می‌شوند، چنان که طی قرن‌ها با بروز خشکسالی‌ها یا هر تنش مؤثر در زندگی گیاهان، این موجودات در ساختار طبیعی و زیستی خویش دگرگونی‌هایی را پدید آوردند، در ادامه این مسیر تکاملی نیز بشر با آگاهی از برتری‌های نژادهای خاص گیاهان، دست به تولید محصولات مثمر زد و با اتکا به تغییرات تصادفی در چرخه تکامل گیاهان به «به‌گزینی» و «به‌نژادی» محصولات اقدام کرد.

ژنوم گیاهان به طور طبیعی در طی تکامل دچار تغییرات زیادی شده است و نتیجه این تغییرات، وجود گیاهان امروزی بر روی کره زمین است، در پروسه اهلی سازی بر اثر فعالیت ­های بهنژادی انسان نیز ژنوم گیاهان زراعی دچار تغییرات زیادی شده­ است و نتیجه آن وجود گیاهان زراعی امروزی در مزارع ما است؛ بنابراین تغییرات ژنتیکی همیشه وجود داشته ­اند و دستورزی مستقیم ژنوم گیاهان توسط انسان با تکنیک­های مهندسی ژنتیک برای تولید گیاهان تراریخته سرعت تغییرات ژنتیکی را افزایش می­ دهد و این تغییرات در جهت بهبود صفات کمی و کیفی مورد نظر انسان در گیاهان است.

تغییرات ژنتیکی می­توانند هم مفید و هم مضر باشند، اما تغییرات مضر نه مورد پسند طبیعت و نه انسان است، به این صورت که تغییرات مضر در طی تکامل براثر فشارانتخابی طبیعت حذف می­شوند و در طی فرآیندهای بهنژادی و تولید گیاهان تراریخته نیز این تغییرات مضر توسط انسان حذف می­شوند. 

تا به حال تحقیقی پیرامون اثرات مواد غذایی تراریخته شده بر بدن انسان شده است؟

بنا بر پژوهش‎های انجام شده طی سال‎های ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۲ هیچگونه گزارش مستند و مستدلی از پیامدهای مصرف محصولات تراریخته نه تنها در حد ناهنجاری‌های جدی که در حد آلرژی به مواد غذایی هم گزارش نشده است.

اخیرا جنبشی علیه محصولات تراریخته ایجاد شده است آیا ایرادات آنها مبنی بر تغییر شیوه ی غذایی و شیوع سرطان در بین استفاده کنندگان صحیح است؟

در سال ۱۶۱۰ انتشار یافته‌های علمی گالیله در تائید نظر کوپرنیک مبنی بر ثابت نبودن زمین و گردش آن به دور خورشید باعث شد تا وی از سوی کلیسا مورد بازجویی و تفتیش عقاید و حکم اعدام و نهایتا به توبه دروغین گالیله بیانجامد. "دنی پاپن" فیزیکدان معروف فرانسوی بود که با وجود تحقیقات و کشفیات فراوان در نهایت تنگدستی زندگی را بسر برد.

وی نیز اولین مخترع ماشین بخار است که سرآغاز بزرگی برای عصر صنعتی گردید، اولین دستگاه اختراعی پاپن به تحریک صاحبان ابزاری که توسعه جنین اختراعاتی را در تضاد با منافع حال حاضر خود می‎دیدند و توسط جمعی از مردم و به انگیزه نابودی شیطانی که تصور می‎کردند در این دستگاه حلول کرده تخریب گردید، شروع کار ماشین دودی به عنوان اولین قطار بین تهران و شهر ری نیز با بازتاب‎هایی مشابه روبرو بود. در آغاز دسته دسته از مردم به محل کارماشین که درواقع ایستگاه ماشین دودی بود می رفتند.

ولی هیچ کس جرئت و تمایل سوار شدن بر آن را نداشت، مدت ها و به تحریک مالکان عمده درشکه‎های در مسیر تهران - شهر ری، این قطار ابتدایی با سنگ پراکنی و رفتار ایذایی از جانب جمعی از مردم روبرو بود. اولین کاشفان و توصیه‎ کنندگان داروهای بیهوشی نیز که انقلاب بزرگی در جراحی ایجاد نمودند با چنین مقاومت‎هایی روبرو بوده‎اند. مدت‎ها کنگره آمریکا در برابر محافظه‎کاران مخالف از حمایت دستاوردهای این کشف بزرگ طفره می‎رفت. 

سر انجام در سال 1864 میلادی از طرف انجمن دندانپزشکی آمریکا و در سال 1870 از طرف انجمن پزشکی آمریکا "ولز" (پس از مرگش) به عنوان کاشف داروی بیهوشی در ایالات متحده شناخته شد و البته که حکایت‎هایی از این دست به خرواری از این مشت می‎ماند.

برخی با ایجاد تردید در مصرف این مواد معتقدند این محصولات تنها در کشورهای جهان سوم تولید، مصرف و وارد می‌شود در حالی که در جوامع پیشرفته نیز این محصولات وجود دارند چنانکه ژاپن به دلیل تنگناهای کشاورزی، ۶۰ درصد محصولات کشاورزی خود را وارد می‌کند که ۱۰۰ درصد آن تراریخته است.

جالب اینجاست امروزه مخالفان، جبهه می‌گیرند در حالی که پیش از این مشکلی با ورود میلیارد‌ها لیتر سموم شیمیایی و میلیون‌ها تن انواع کودهای شیمیایی بی‌خاصیت از چین نداشته‌اند.

البته نوع مخالفت‎هایی که در ماه‎های اخیر در کشورمان شدت گرفته است بنظر می‎آید که از جنس و رنگ دیگری باشد. از آنجا که مخالفت‎های زنجیره‎ای اخیر عمدتا از جانب کسانی است که از تخصص مهندسی ژنتیک و یا دانش‎های تکمیلی آن به کفایت برخوردار نیستند هنوز برای ریشه‎یابی دلایل آن نیاز به ارزیابی بیشتری به چشم می‎خورد. پرسشی است که به زمان بیشتری برای پاسخ به آن نیاز داریم.

بحث امنیت غذایی به دلیل رشد جمعیت جهان در سال‎های آینده می‌تواند چالشی قابل تأمل به شمار آید از این رو سازمان فائو نیز هشدار داده است که تا سال ۲۰۵۰ جمعیت دنیا به بیش از 9میلیارد نفر می‌رسد که برای آنکه جمعیت گرسنگان جهان در همین وضعیت امروز قرار بگیرد و افزایش نیابد، باید تدابیری اندیشید این در حالی است که علاوه بر افزایش جمعیت، شاهد تغییرات اقلیمی و بحران‎های زیست محیطی نیز هستیم که کشاورزی سنتی امروزی، قابلیت مقابله با آن‌ها را ندارد. بنابراین در این زمینه نیازمند شیوه‌های تولیدی نوین هست.