هشدار سرطان در محصولات تراریخته یا ارگانیک؟/ مناقشه تهدید امنیت غذایی در بحران آب

اینکه آیا این نوع محصولات که با شیوه‌های نوین کشاورزی و کاشت گونه‌هایی مقاوم به منابع آبی و علف کش‌ها و آفت‌کش‌ها می‌توانند به تجاری سازی برسند یا نه و آیا امکان رشد سرطان در محصولات تراریخته با توجه به استفاده نکردن از سم بیشتراست یا محصولات ارگانیکی که از سم استفاده می‌شوند؟ و با توجه به بحران آب در جهان و رشد جمعیت انسانی و پدیده فقر و گرسنگی و بحران گرسنگی، تحقیقات علمی این محصولات و تجاری‌سازی آن به کجا می‌رسند و آیا سبک زندگی اسلامی استفاده از محصولات تغییر ژن یافته را می‌پذیرد یا خیر؟

موضوعاتی هستند که ذهن بشربه ویژه دانشمندان و دانشگاهیان را به خود درگیر کرده است و بعضاً هم باید هم نگاه علمی و هم سیاسی و هم فلسفی به موجودیت آن داشت؟

در این گزارش با بررسی علمی به محصولات تراریخته نگاه می‌کنیم تا ببینیم از دیدگاه علمی، این محصولات مفید بوده یا خیر؟

کارشناسان علم کشاورزی این موضوع را در کارگروهی علمی در دانشکده کشاورزی شیراز مورد بررسی قرار دادند.

بهاردار، از اساتید کشاورزی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز و منتقد این موضوع با بیان اینکه باید این موضوع را بدون تعصب با واقعیت‌های زندگی تطبیق داده و مقایسه کنیم، گفت: از ریاست جمهوری ریگان یکی از سران موسانتو این مدعا را داشت که باید مالکیت و کنترل موجودات زنده در دست شرکت‌ها و عده‌ای از افراد قرار دهند.

به اذعان این استاد دانشگاه این مساله علمی بیشتر قربانی نگاه سیاسی شده است که مدعیان و طرفداران استفاده از تراریخت ادعا دارند که بدون استفاده از تولید تجاری محصولات تغییر ژن یافته نمی‌توان جمعیت دنیا را غذا داد.

بهاردار با اشاره به این موضوع که طبق آمار فائو (سازمان کشاورزی و خواربار ملل متحد)، 70 تا 84 درصد غذای جهان از طریق مزارع کوچک -مزارعی که وسعت زیر یک تا 10 هکتار را دارند- تولید می‌شوند، بیان داشت: در حدود 1.5 میلیارد انسان بر روی این مزارع کار می‌کنند و این کشاورزان که در مزارع کوچک خود غذای جهان را تولید می‌کنند، زیاد ارتباطی با تکنولوژی ندارند.

وی با بیان اینکه تمرکز بر برخی محصولات به صورت پایه مابقی محصولات را به حاشیه می‌برد، گفت: یک نگاه انتقادی بر این موضوع این است که بزرگ کردن و تسطیح زمین یک تکنولوژی تقلیدی بوده که قابل پیاده کردن در ایران از نظر اجتماعی و اقتصادی وجود ندارد؛ چراکه اگر به یک محصول به صورت پایه تمرکز شود زمین کشاورزی را گسترده کرد، اگر این مساله دچار مشکل شود، کل محصول از بین می‌رود؛ ضمن اینکه مالکیت خرد زمین دلبستگی بیشتری در تولید به وجود می‌آورد.

به گفته این فعال عرصه کشاورزی، قرار بود پس از 20 سال از توسعه محصولات تراریخته در دنیا، بذر مقاوم به علف شود و مصرف آفت‌کش‌ها و منابع آب نیز کم شود؛ درحالی‌که هیچ کدام از این موضوعات محقق نشده است.

وی با بیان اینکه معتقدان به امر تراریخت بر این باور هستند که مصرف گلیکوسید بی‌خطر بوده اما امروزه سازمان ملل مشخص کرد که گلیکوسید ماندگاری بیشتری در خاک و آب دارد و آلودگی آن نیز بالاست و علاوه بر آنکه کم‌خطر و هدفمند نبوده، بلکه باعث سرطان نیز می‌شود و این موضوع توسط 15 نفر از متخصصین جهانی بررسی‌شده است.

بهاردار با اشاره به این موضوع که با توجه به جمعیت مصرف‌کننده غذایی دنیا و تغییرات آب و هوایی برنامه‌ریزی منسجمی در بخش کشاورزی وجود نداشته است، بیان داشت: مشکل اصلی دیگری که از زمان ریگان وجود دارد کاهش بودجه دانشگاهی کشاورزی است که برای این جبران بودجه این مراکز از طریق شرکت‌های چندملیتی جبران می‌شود.

وی گفت: با این وجود ارزش علمی مقالات کشاورزی در حوزه امنیت غذایی مورد تشکیک قرار می‌گیرد، چراکه اجازه رشد به مسائلی مانند محیط‌زیست و... در این مورد داده نشده است.

عالم زاده، از دیگر اساتید دانشکده کشاورزی شیراز نیز در بیان دفاع از کشت محصولات تراریخته با اشاره به آمار و ارقامی در کشت این محصولات در دنیا طی سال‌های مختلف بیان کرد: کشت گیاهان تراریخته از سطح 1.5 میلیون هکتار در سال 2013 به 180 میلیون هکتار در سال 2016 در 28 کشور دنیا رسیده است که کشورهای اروپایی بیشترین سهم را دارند.

وی با اشاره به بیشترین سطح کشت گیاهان دارویی در آمریکا که به 71 میلیون هکتار رسیده است، افزود: این معقول نیست کشوری با این حجم از سطح کشت خود مصرف‌کننده نباشد.

این مدافع استفاده از محصولات تراریخته با بیان اینکه باید با افزایش عملکرد محصول سطح تولید را بالا ببریم، گفت: با افزایش تولید گیاهان تراریخته دیگر نیازی نیست زمین‌ها و جنگل‌ها را از بین ببریم و می‌توانیم تنوع محصول را نیز حفظ کنیم و علاوه بر تولید داخلی صادرات نیز داشته باشیم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه سم باعث نابودی بسیاری از موجودات زنده می‌شوند و 40 درصد موجودات زنده آبزی در سواحل و دریاها بر اثر استفاده از سم گیاهی از بین می‌روند، تصریح کرد: در بحث ایجاد سرطان باید محصولات سم‌پاشی شده را با محصولات تراریخته مقایسه کنیم نه محصولات غیر سم‌پاشی با محصولات ارگانیک.

عالم زاده گفت: ما امروز گیاهان تراریخته‌ای می‌توانیم تولید کنیم که مقاوم به شوری و خشکی باشند و بدون نیاز به سم‌پاشی آفت کمتری نیز ایجاد کنند.

این متخصص دانشگاهی با بیان اینکه خطر گلوکسید نسبت به دیگر سم‌ها بسیار کم است، عنوان کرد: در مهندسی ژنتیک آگاهانه ژن تغییر می‌یابد و بسیاری از خطرات کاهش می‌یابد و با توجه به خطر و تهدید بحران گرسنگی، باید دنیا به سمت دنیا افزایش محصولات تراریخته باشد.

بنا به گزارش اساتید فارس، پس از توجه به دو بحث دفاع و انتقاد از کشت گیاهان تراریخته به این نتیجه می‌رسیم که حامیان و مدعیان استفاده از محصولات تراریخته بر این باور هستند که با استفاده از علوم نوین ژنتیک باید بذرهای تغییر ژن یافته و مقاوم جایگزین بذرهای سنتی شوند تا این‌گونه علاوه بر به سازی محصول تولیدان نیز افزایش یابد.

اما دغدغه منتقدان این محصول و مدافعان سلامت بشریت و امنیت غذایی بر این است که دخالت بیوتکنولوژی و اصلاح ژنتیک محصولات که گیاهان تراریخته را به وجود می‌آورد، بر این است که تولید این محصول با گذشت دو دهه از رشد آن نتوانسته چالش‌های اکولوژیکی را مرتفع سازد و نه‌تنها جوابگوی کشت محصول باوجود بحران آب و خشکی باشد؛ بلکه اثر تخریب‌کننده بر محیط‌زیست، داشته و ارتباط مستقیمی نیز با ایجاد سرطان و نابودی جان انسان دارد؛ هرچند این مناقشه ایجاد سرطان بین دو گروه به دلیل استفاده از سم‌ها و آفت‌کش‌ها نیز وجود دارد.

مسئله استفاده از محصولات تراریخته بر سبک زندگی نیز دارد و ضمن تبیین نگاه اسلامی و فلسفی آن باید مطالعات دانشگاهی و تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام شود تا بتوان به الگوی مناسبی از کشت با توجه به بحران آب و خشکی و امنیت غذایی بدون دخالت کارتل‌های چندملیتی رسید.