افزایش آلودگی هوا و خطر شیوع مجدد کروناویروس

عبدالله کاویانی راد، عضو هسته تخصصی محیط زیست، بسیج دانشجویی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز طی یادداشتی نوشت:


آلودگی هوا امروز به یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی در کشورها بخصوص کلان‌شهرها تبدیل شده‌است. آلودگی هوا علاوه بر مضرات برای سلامتی انسان می‌تواند شاخص خوبی جهت سنجش تحرک خودروها در سطح شهرها باشد. احتراق سوخت فسیلی در خودروها سبب آزادسازی آلاینده‌های مختلفی ازجمله CO و NO2 می‌شود.

شاخص آلودگی هوا یا AQI بالاترین میزان یک آلاینده بوده که به طور منظم و در ساعت خاصی از روز به‌عنوان شاخص ثبت شده و کیفیت هوا را با آن می‌سنجند.

 وقوع بحران کرونا باعث شد تا آلودگی هوا در بسیاری از کشورها کاهش یابد و تحقیقات فراوان این موضوع را به اثبات رسانده‌اند.

در این مطالعات ذکر شده بود که برقراری محدودیت‌ها سبب کاهش تردد در شهر شده و بنابراین سنجنده ها شاخص AQI کمتری ثبت کرده‌اند. مشابه چنین وضعیتی در کشورمان نیز رخ داد و در ایام تعطیلات عید اکثر شهرهای ایران روندی کاهشی در داشتند. اما نکته‌ای که دارای اهمیت است، افزایش مجدد شاخص AQI پس از لغو محدودیت ها می باشد.

بطور مثال در بازه زمانی اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت و تیر تا اوایل مرداد ۱۳۹۹ که به ترتیب موج‌های اول و دوم بیماری به وقوع پیوسته‌اند، شاخص AQI افزایش یافته بود که نشان می‌دهد در زمان شیوع بیماری، تحرکات در سطح شهر هم افزایش یافته است.

به لطف خداوند و مجاهدت مردم در دوران محدودیت های آذرماه، روند ابتلای افراد به بیماری تا ۵۰ درصد نیز کاهش یافت و شهرهای کشور از وضعیت قرمز خارج شدند. اما موضوعی که هنوز باعث نگرانی است، افزایش شاخص آلودگی هوا پس از اتمام محدودیت‌ها در ۱۵ آذر می باشد. برای بررسی بیشتر این موضوع، شاخص AQI در دو شهر تهران و شیراز مورد ارزیابی قرار گرفت.

 داده‌های این تحقیق در سایت سامانه پایش کیفی کشور موجود می باشد. این ارزیابی شامل سه بازه زمانی (۱۵ آبان-۳۰ آبان)، (۱ آذر-۱۵ آذر)، (۱۶ آذر-۳۰ آذر) است. در شهر تهران میانگین AQI قبل از اعمال محدودیت‌ها ۸۳.۳۷، در زمان محدودیت ۱۰۳.۳۵ و بعد از محدودیت ۱۱۵.۸۱ بود. بنابراین آلودگی هوا در زمان محدودیت نسبت به زمان قبل از اجرای آن، حدود ۲۴ درصد افزایش یافته است.

 همچنین بعد از محدودیت، شاخص آلودگی هوا افزایشی ۱۲ درصدی را نسبت به دوره محدودیت نشان می دهد. تحلیل نمودار ۱ نیز مشخص می‌کند که AQI در روزهای قبل از محدودیت‌ها نوسانات کمی داشته ولی با شروع محدودیت‌ها افزایش چشمگیری داشته که احتمالاً به دلیل کاهش فعالیت سیستم حمل‌ونقل عمومی بوده است.

 به‌همین دلیل در این برهه زمانی افراد بیشتر از خودروهای شخصی استفاده کرده و درنتیجه آلودگی هوا بیشتر شده است. به علاوه افزایش AQI پس از اتمام محدودیت‌ها نگرانی را برای شیوع مجدد کرونا، بیشتر می‌کند.

در شهر شیراز میانگین AQI قبل از اعمال محدودیت‌ها ۸۹.۶۶، در زمان محدودیت ۶۹.۵۷ و بعد از محدودیت‌ها ۴۸.۸۵ بود. بنابراین آلودگی هوا در زمان محدودیت ۲۳ درصد کمتر از میانگین دوره قبل محدودیت می باشد.

همچنین بعد از اتمام محدودیت‌ها و دوره ۱۵ آذر تا ۳۰ آذر،AQI  حدود ۳۰ درصد کاهش یافته ‌است. نکته قابل‌توجه درباره آلودگی هوا در شیراز، روند کاهشی آن پس از اتمام محدودیت‌ها است (نمودار 2). البته دلیل آن را می‌توان شروع مجدد فعالیت سیستم حمل‌ونقل عمومی دانست.

 در این ‌میان می‌توان نقدی را هم به نحوه اجرای محدودیت‌ها وارد نمود. زیرا با توجه به اطلاعات این نمودارها، در زمان محدودیت ها، تحرک در سطح شهر کاهش چندانی نیافته و فقط نوع وسیله حمل‌ونقل متفاوت است. با این‌که همچنان به کاهش موارد ابتلاء امیدوار هستیم اما نباید از خطری که در کمین است غافل شد.

 تجربه‌ها در موج‌های قبلی بیماری نشان دادند که افزایش آلودگی هوا می‌تواند با افزایش شیوع بیماری همبستگی داشته باشد. امید است که هرچه زودتر شاهد پایان این بحران باشیم.