درس عبرتی از تاریخ قسمت سوم
مقدمه ای از اقای دکتر جهاندار مهرافشا
با سلام و عرض ادب مجدد خدمت تمامی اساتید عزیزم . پس از نگارش زندگینامه اسکندر و تحت عنوان درس عبرتی از تاریخ در دو قسمت انقدر عزیزان گرم برخورد کردند و استقبال نمودند که بنده را با شرمندگی مواجه و علاقه مند تجسس و تحقیق بیشتر نمودند که این متون قدیمی را در چند قسمت دیگر ادامه دهم باشد که به این ترتیب حضرت باریتعالی راضی و خشنود عزیزان علاقه مند و جوانان برومند داناتر از گذشته با نگرشی تازه به تاریخ گذشتگان هر چه روشنتر راه اینده را ورق زده و حقیر نیز اندک توشه ای به ذخیره برده باشم و اما بعد ..
قران که مهمترین کتاب زندگی افرین و انسان ساز جهانی است به تاریخ اهمیت فراوانی داده علاوه بر اینکه قسمت قابل ملاحظه ای از ان ذکر تاریخ گذشتگان است دستوراتی نیز در این باره فرموده است و هفت مرتبه با تاکید در ( /. قل سیروفی الارض ...انعام (11) /.نحل (36) /.نمل (69) /.عنکبوت (20) /.روم(42) /. سبا (18) /. ال عمران (137)
بله در سوره و ایات ذکر شده می فرماید
با توجه کامل در زمین سیر و گردش کنید و معلوم است که وقتی این سیر و گردش کامل میشود که پا به پای اطلاعات تاریخی باشد . تا با مشاهده مناطق زندگی گذشتگان و اشنایی از اوضاع و احوال انان پندها و عبرتها بدست اید . در روایات و گفتار پیشوایان بزرگ اسلام نیز فراوان سفارش شده که از تاریخ پیشینیان استفاده کنیم .
در اینجا برای اختصار تنها به ذکر یکی از فرازهای سخنان امیر المومنین علی (ع) که در ضمن وصیت مفصل خود به فرزند ارجمندش امام حسن (ع) فرمودند می پردازم و پس از ان وارد مبحث عبرتی از تاریخ خواهم شد ..
و عرض علیه اخبار الماضین و ذکره بما اصاب من کان قبلک من الاولین و سرفی دیارهم و اثارهم فانظر فیما فعلوا و عما انتقلوا و این حلوا و ترلوا ... . و کانت عن قلیل قد صرت کاحد هم ...
نهج البلاغه وصیت 31
سرگذشت پیشینیان را بر خاطرات عرضه بدار و انچه پیش از تو به پیشینیان رسیده به خاطر اور و در خانه ها و باز مانده ها و نشانه های انها گردش کن . بنگر که چه کردند و از کجا منتقل شدند و به کجا فرود امدند ؟ گویا پس از اندک مدتی توهم یکی از انان خواهی بود ..
اینه های عبرت یا ایوان مدائن
به قلم دکتر مهرافشا
یکی از بناهای کهن و نمونه و بسیار پرشکوه ایران زمین قدیم ایوان مدائن است . امروزه خرابه ای ان نزدیک بغداد قرار دارد و از قلمرو حکومت ایرانیان خارج شده است . این ایوان و تالار عظیم و بی نظیر نمایانگر عظمت تمدن شهر مدائن پایتخت ایران قدیم میباشد که بر اثر استحکام و استواری ساختمان ان تا کنون در وسط خرابه های شهر مدائن باقی مانده و قرنها در برابر باد و باران و عوامل ویرانی همچنان ایستادگی کرده است .
به عقیده جمعی از مورخین این بنا راشاپور دوم نهمین پادشاه ساسانی در حدود قرن چهارم میلادی ساخته است و بیش از بیست و پنج سال ساختن ان طول کشیده است . او را شاپور ذوالاکتاف می خوانند چون شانه های پهنی داشت . وی به سال 379 میلادی در گذشت . این بنای معروف در زمان شاهان ساسانی به عظمت و ابادانی شهر تیسفون ( مدائن ) افزوده گشت . طوری که یکی از شهرهای بزرگ جهان گردید .
خسرو اول انوشیروان ( توضیحا بیستمین پادشاه ساسانی بود که به جهانگیر و جهانداری معروف و در سال 579 میلادی از دنیا رفت ) در این شهر کاخی بزرگ ساخت این کاخ را کاخ سفید می نامیدند ( لطفا با کاخ سفید امریکا اشتباه نشود هرچند در مفهوم مشابهند ) در این شهر ایوان مدائن یا کاخ کسری خرابه همان کاخ بزرگ است اما ایوان شاپور ایوان دیگری بوده که منصور عباسی انرا خراب کرد . سبک ساختمان پرشکوه این ایوان از نظر هنر معماری و مهندسی به قدری چشمگیر و جالب است که با انهمه قدمت وعدم توجه در نگه داری ان هنوز هم از نظر استحکام با تالارهای مهم فعلی جهان برابری می کند .
توضیحا اخیرا تالار بزرگی در امریکا در دست ساخت است که در جراید نوشته بودند که مهندسین و معماران امریکایی سبک و نقشه ساختمان این تالار را از روی ایوان مدائن کپی کرده بودند و معتقد بودند که برای استواری و بقای ساختمان بهترین نقشه و سبک همان ایوان مدائن است .
نمای خارجی این کاخ را با اجر ولی ستونها و کنگره های ان پوشیده از ورقهای مسی بود که با طلا و نقره اندود شده بود . در داخل کاخ تخت سلطنتی ساسانی قرار داشت و در بالای کاخ تاج شاهی اویخته شده بود . فرش سیصدو پنجاه متری قالی بافان ایران فرش این بارگاه بزرگ بود و از ابریشم خالص و تارهای طلا و نقره و گلابتون ساخته شده بود . این قالی بزرگ را مورخان بهارستان کسری نام نهادند .پس از هفتصد سال که تیسفون پایتخت ایران بود در زمان خلافت عمر مورد حمله قرار گرفت ان قالی نفیس یعنی بهارستان کسری پاره پاره شد .. و ایوان کسری ویران گشت و امروز جز خرابه ای طاق کسری اثری از ان شهر بزرگ و تاریخی بر جای نمانده است .
بر اساس تحقیقات دانشمندان و مورخین دیوارهای ایوان وکتیبه های ان با ظریفترین نقاشی ها مزین بوده و مقدار طلای خالصی را که برای طلا کاری این ایوان در ان زمان به کار برده اند با پول امروز از میلیاردها تومان تجاوز می کند . نقاشیهای داخل ایوان صورت انوشیروان همراه سپاه ایران است که به شهر " انطاکیه " یورش برده وانجا را از دست سپاه روم گرفته و پرچم ایران را انجا به اهتراز در اورده است ..
این ایوان در وسط شهر عظیم مدائن واقع و در جلو ایوان میدان وسیعی بوده و از اخر ایوان تا لب دجله باغها و بوستانهای شهر مدائن به یکدیگر اتصال داشته و نمایانگر منظره ای رویایی و معطر بوده است . دو طرف ایوان دو رشته عمارتهای چند طبقه شبیه یکدیگر ساخته شده بودند که بوسیله غرفه ها متصل میشدند و ستونهای انها همگی از سنگهای مرمر نفیس و برنز بوده است .. ( نقل از کتاب تاریخ تمدن اسلام )
از زمانیکه این ایوان پرشکوه ساکنین مغرور و سر مست خود را از دست داده و جای ان مغروران وجاه وجلال و مال خالی مانده است کمتر کسی از کنار ان گذشته و کلمات عبرت انگیزی نگفته است منتها هر قدر عالمتر و هوشیارتر و کلماتش هم حکمت امیز و هم عبرت انگیزتر بوده است ..
از جمله روزی امیر المومنین علی (ع) به قصد صفین به قصد مبارزه با طاغوت ظلم و فساد معاویه از کنار این ایوان عبور کرد ... بقایای عظیم شاهان ساسانی را مشاهده کرد یکی از همراهان مولا علی (ع) برای عبرت این شعر خواند
جرت الریاح علی رسوم دیارهم فکانهم کانوا علی میعاد
با دبر ویرانه های خانه ایشان میوزد گویا انها فقط چند روزی نوبت داشتند که در این تالار بشینند ونشستند و گذاشتند و گذشتند .
حضرت علی (ع) فرمودند چرا این ایات را نخواندی ؟
کم تکوا من جنات و عیون و زروع و مقام کریم و نغمه کانوا فیها فاکهین کذالک و اوراثنها قوما اخرین فما بکت علیهم السما والارض و ما کانوا منظرین ..
چه بسیار باغها و چشمه سارها و کشتزارها و جایگاهی ارجمند و نعمتی که در ان شادمان بودند و به جا گذاشتند این چنین است رسم روزگار که ما انها را به قومی دیگر میراث دادیم و انگاه اسمان و زمین بر ان نگریست و از مهلت دادگان نبودند .... سوره دخان ایه 15-29
مولا علی (ع) فرمودند براستی اینان وارث ملک پیشینیان بودند ولی طولی نکشید که دیگران وارث انها شدند نعمتهای الهی را سپاسگذاری نکردند در حال معصیت دنیا از انان ربوده شد . ای مردم ! کفران نعمت نکنید تا مبادا بر شما نعمت بلا فروداید ..( سفینه البحار )
از جمله دیگر کسانی که هنگام عبور از کنار این ایوان خاطرهای عبرت انگیز خود را ضمن قصیده ای مجسم ساخته است حکیم خاقانی شروانی شاعر معروف قرن ششم است . وی همراه با کاروان حج به هنگام مراجعت از کعبه به شروان وقت عبور از مدائن این قصیده را در وقت مشاهده این ایوان سروده است..
هان ای دل عبرت بین از دیده نظر کن ها ایوان مدائن را ایینه عبرت دان
یک ره ز ره دجله منزل به مدائن کن وز دیده دم دجله بر خاک مدائن ران
از اتش حسرت بین بریان جگر دجله خوداب شنیدستی کاتش کندش بریان
گه گه به زبان اشک اوازه ایوان را تا انکه به گوش دل پاسخ شنوی زایوان
دندانه هر قصری پندی دهدت نو نو پند سر دندانه بشنو ز بن دندان
گوید که تو از خاکی ما خاک تواین اکنون گاهی دو سه بر مانه اشکی دو سه هم بفشان
از نوحه جغد الحق مائیم به دردسر از دیده گلابی کن درد سر ما بفشان
اری چه عجب داری کاندر چمن گیتی جغد است پی بلبل نوحه است پس الحان
این است همان درگه کو راز شهان بودی حاجب ملک بابل هندو شه ترکستان
این است همان ایوان کز نقش رخ مردم خاک در او بودی ایوان نگارستان
از اسب پیاده شو بر نطع زمین رخ نه زیر پی پیلش بین شه مات شده نعمان
مستست زمین زراک خورده است بجای می در کاس سر هرمز خون دل نوشروان
کسری و ترنج زر پرویز و به زرین بر باد شده یکسر با خاک شده یکسان
پرویز به هر بزمی زرین تره گستردی کردی ز بساط خود زرین تره را بستان
پرویز کنون گم شد زان گمشده کمتر گوی زرین تره کو بر گور رو کم ترکوا بر خوان
گویی که کجا رفتند این تاجوران یک یک زایشان شکم خاکست ابستن جاویدان
خون دل شیرین است ان می که دهد رزبان ز اب و گل پرویز است ان خم که نهد دهقان
از خون دل طفلان سرخاب رخ امیزد این زال سفید ابرو وین بام سیه پستان
انتهای خبر/224224
