چرا امر به معروف و نهی از منکر نمی کنیم؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بسیج اساتید فارس حجت الاسلام محمد رضایی استاد حوزه و دانشگاه در خصوص اینکه چرا امر به معروف و نهی از منکر نمی کنیم در گفتگو با پایگاه اطلاع رسانی بسیج اساتید، گفت: امر به معروف و نهى از منكر، يعنى نگران سرنوشت ديگران و در انديشه خوش‌بختى مردمان بودن. اسلام، آيين ديگرگرايى است و هرگز بى‌تفاوتى پيروان خود را درباره گرفتارى‌هاى ديگران روا ندانسته است و امر به معروف و نهى از منكر، يكى از نمونه‌هاى والاى ديگرگرايى است. از نگاه آموزه‌هاى دينى، بالاترين نمونه دوستى و مهرورزى، به شكل امر به معروف و نهى از منكر نمود مى‌يابد. حضرت على عليه‌السلام در سخنى زيبا در اين باره مى‌فرمايند:
«بهترين برادرانت كسى است كه تو را به راه هدايت راهنمايى كند، پرهيزكارى را براى تو فراهم آورد و تو را از پيروى خواهش‌هاى نفسانى بازدارد.» 

این استاد حوزه و دانشگاه به موارد زیر به عنوان بخشی از دلایل اینکه امر به معروف و نهی از منکر نمی کنیم، اشاره کردند:

یک - چون بهانه ی شرعی می آوریم.

امام خمینی(ره): با گمان به عدم تأثیر ولو اینکه ظن قوی باشد وجوب (امر و نهی) ساقط نمی شود.

یکی از شرایط امر به معروف و نهی از منکر، احتمال تاثیر است. برخی از متدینین به بهانه ی این که امر به معروف و نهی از منکر ما تاثیر گذار نخواهد بود، در انجام آن تعلیل می ورزند. مراجع بزرگ تقلید، حتی با وجود احتمال عدم تاثیر امر به معروف و نهی از منکر، وجوب آن را ساقط نمی دانند و اگر گمان کنیم که اجرای آن تاثیر گذار است، عمل به امر معروف و نهی از منکر را واجب می دانند:

امام خمینی(ره): با گمان به عدم تاثیر ولو اینکه ظن قوی باشد وجوب (امر و نهی) ساقط نمی شود.(تحریر الوسیله)

اگر بداند یا احتمال بدهد که امر و نهی او در صورت تکرار شدن تاثیر می گذارد، تکرار آن واجب است.(تحریر الوسیله)

اگر شخصی مرتکب دو حرام شود یا دو واجب را ترک کند و بداند که امر کردن نسبت به هر دو با هم موثر نیست ولی نسبت به یکی از آنها عینا احتمال تاثیر را می دهد، نسبت به همان واجب است.(تحریر الوسیله)

اگر بداند که انکارش نسبت به مطلبی در حال حاضر بی تاثیر است ولکن می داند یا احتمال می دهد که (همین) امر فعلی نسبت به آینده اثر دارد (امر کردن) واجب است. (تحریر الوسیله)

اگر بداند یا احتمال دهد که نهی کردن در کم کردن معصیت موثر است نه در ریشه کن کردن آن، واجب است.(تحریر الوسیله)

در بعضی موارد اساسا احتمال تاثیر نافذ نیست و حتی اگر احتمال تاثیر داده نشود امر و نهی واجب است. مثل آنکه بدعتی در اسلام واقع شود یا سکوت مسلمانان موجب جری شدن ستمکاران در بقیه محرمات و بدعت های جدید شود. (تحریر الوسیله)

دو- چون شیوه های آن را بلد نیستیم

امام خمینی(ره): یاد گرفتن شرایط امر به معروف و نهی از منکر و موارد واجب بودن یا واجب نبودن آن و موارد جواز یا عدم آن، واجب است تا در امر و نهی به منکر نیفتد.

بسیاری از ما منکر را می شناسیم، خجالتی، کم صبر و بی ایمان هم نیستیم اما بلد نیستیم چگونه باید امر و نهی کرد. تصور ما این است که امر به معروف و نهی از منکر یک اقدام سلبی و متضمن یک برخورد شدید و رویارویی است؛ حال آنکه امر به معروف و نهی از منکر در بیش از 95 درصد موارد با زبان نرم و ملاطفت است و ظرافت های خاص خود را دارد.

اهمیت و ضروت اتخاذ شیوه های صحیح و مناسب برای انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر در تذکر زبانی کاملا امری بدیهی است. ناآگاهی از روش های اجرای این فریضه چه بسا عکس العمل منفی در فرد مخاطب ایجاد کند. تبعات سوء و پیامدهای منفی ناشی از به کار بستن روشهای نامناسب در جامعه ی ما، مصادیق بسیاری دارد نکته ی مهمی که باید در این جا مورد توجه قرار گیرد این است که همان طور که در سایر واجبات بلد نبودن توجیهی برای ترک واجب محسوب نمی شود و شرعا واجب است که انسان مسائلی را که به آنها نیاز دارد یاد بگیرد، در مورد امر به معروف و نهی از منکر هم یادگیری شیوه ها، مقدمه واجب است. مثل وضو برای نماز؛ شرعا باید شیوه های امر و نهی را آموخت و بکار بست.

امام خمینی(ره): یاد گرفتن شرایط امر به معروف و نهی از منکر و موارد واجب بودن یا واجب نبودن آن و موارد جواز یا عدم آن، واجب است تا در امر و نهی به منکر نیفتد. (تحریر الوسیله)

سه- چون آن را به گردن دیگران می اندازیم

وقتی گفته شده واجب کفایی است پس اولین مکلفی که با آن مواجه می شود باید اقدام کند، نمی تواند به عهده دیگری بگذراد

در وجوب این فریضه، این بحث بین فقها مطرح شده است که آیا این فریضه واجب کفایی است یا واجب عینی؟ فرق این دو نظریه این است که اگر به وجوب کفائی قائل شویم، در صورتی که عده ای به این وظیفه عمل کردند، تکلیف از دیگران نیز ساقط است. بنابراین، افراد دیگر که در عمل به فریضه اقدام نکرده اند، مسئولیتی نداشته و مرتکب ترک فریضه هم نشده اند. اما اگر بر وجوب عینی، معتقد شویم، لازمه اش این است که همگان به طور یکنواخت و به صورتی مستقیم، مخاطب تکلیف معین هستند. از این رو، عده ای که به فریضه عمل کرده اند، ماجور بوده و ترک کنندگان فریضه، گناهکار می باشند.

بنابراین امر به معروف و نهی از منکر شرعا واجب کفایی است یعنی اگر کسی نسبت به آن قیام کند، از گردن دیگران ساقط است اما در اینجا نکاتی هست که باید مورد توجه قرار گیرد:

1) وقتی گفته شده واجب کفایی است پس اولین مکلفی که با آن مواجه می شود باید اقدام کند، نمی تواند به عهده دیگری بگذراد، اگر کسی که اولین نفر است انجام نداد، دیگری که مواجه می شود باید جبران کند.

2) در جاهایی که فرد اولی امر یا نهی کرده است ولی تاثیری نگذاشته، بر دیگری که مواجه می شود هم در صورت وجود شرایط واجب است امر و نهی نماید و اگر جمع شدن عده ای هم لازم باشد، که دسته جمعی امر و نهی کنند تا اثر کند، این اجتماع هم واجب است.

3) در واجب کفایی تا وقتی که این وظیفه به صورت کامل انجام نشده است، وجوب از عهده ی افراد ساقط نمی شود و همچنان واجب است.

چهار-چون فکر می کنیم نوعی ریاکاری است؟

امام خمینی(ره) : در امر به معروف و نهی از منکر قصد قربت معتبر نیست بلکه مقصود اقامه واجب و جلوگیری از حرام است.

یکی از وسوسه های شیطان برای ممانعت از افعال خیر مومنان ایجاد شائبه ریا است. پاسخ این سوال را در توضیح المسائل امام خمینی(ره) می توان یافت. مسئله 2790: در امر به معروف و نهی از منکر قصد قربت معتبر نیست بلکه مقصود اقامه واجب و جلوگیری از حرام است. در توضیح این مسئله باید به نکته زیر توجه کرد.

بنا بر معنای مشهورتر توصلی، واجبی است که صرف انجام دادن آن با هر نیتی که باشد موجب ادای تکلیف است و نیاز به قصد تقرب به پروردگار ندارد، مانند نجات غریق و دفن میت. در حقیقت، غرض از وجوب، فقط تحقق متعلق وجوب (یعنی کاری که وجوب به آن تعلق گرفته) است و از این رو توصلی نامیده می شود. این قبیل واجبات حتی ممکن است بدون اراده و از روی غفلت تحقق یابند. در برابر، تعبدی (یا عبادی) به واجبی گفته می شود که انجام دادن آن به خودی خود تکلیف را ساقط نمی کند. بلکه نیازمند قصد قربت است . به تعبیر دیگری خواسته شارع، تحقق یافتن واجب به طور مطلق نیست، بلکه باید با انگیزه ای الهی و با نیت تقرب به پروردگار همراه باشد، مانند نماز و روزه.

پس با توضیح داده شده مشخص می شود که در امر به معروف و نهی از منکر از نظر اخلاقی و قدرت تاثیر، داشتن نیت خالص مهم است اما نداشتن این نیت یا ترس از افتادن به ریاکاری نمی تواند بهانه ای برای ترک امر به معروف و نهی از منکر و رفع وجوب آن داشته باشد. در ثانی بهتر است فرد با توکل به خدا در راستای درمان ریاکاری حرکت کند.

پنج-چون حوزه امر به معروف و نهی از منکر را محدود می دانیم.

امام خامنه ای:خلاف های فراوانی از طرف آدم های لاابالی در جامعه وجود دارد. خلاف سیاسی، خلاف های اقتصادی، خلاف در کسب و کار، خلاف در کار اداری، خلاف های فرهنگی، اینها همه خلاف است.

بعضی از ما فکر می کنیم که امر به معروف و نهی از منکر فقط مختص موضوع حجاب است حال آنکه امر به معروف و نهی از منکر در تمام جنبه های زندگانی اعم از سیاسی، اعتقادی، اقتصادی، اداری و اخلاقی باید جاری و ساری باشد. معروف و منکر، محدود به اموری جزیی نیستند و دایره وسیعی دارند؛ معروف همه کارهای خوب، و منکر همه کارهای بد را شامل می شود. در فرهنگ دین و نگاه عقل، بسیاری از کارها معروف اند؛مانند: راست گویی، وفای به عهد، صبر، عفو، امید، صله رحم، احترام به پدر و مادر، سلام کردن، ارج نهادن به علم، رعایت حقوق همسایگان، دوستان، رعایت پوشش اسلامی، بهداشت عمومی و ... .

در مقابل، بسیاری از کارها نیز منکر شناخته شده اند؛ مانند: مخالفت با نظام اسلامی، شایه پراکنی، دفاع از ظلم و ظالم، حسد ورزی، بخل، تکبر، تجسس، سخن چینی، ناسزاگویی، دعوا کردن، تقلید کورکورانه، مزاحمت های تلفنی، کم کاری، نادیده گرفتن حق هم کلاسی یا معلم و ... .

امام خامنه ای:(( گناهکار هم فقط بد حجاب نیست، که بعضی فقط به مسئله بد حجابی چسبیده اند. این یکی از گناهان است. و از خیلی گناهان کوچکتر است. خلاف های فراوانی از طرف آدم های لاابالی در جامعه وجود دارد. خلاف سیاسی، خلاف های اقتصادی، خلاف در کسب و کار، خلاف در کار اداری، خلاف های فرهنگی، اینها همه خلاف است. کسی غیبت می کند، کسی دروغ می گوید، کسی توطئه می کند، کسی مسخره می کند، کسی کم کاری می کند، کسی ناراضی تراشی می کند، کسی مال مردم را می دزدد، کسی آبروی مردم را بر باد می دهد، اینها همه منکر است.)) (دیدار با اقشار مختلف مردم 29/7/71)

انتهای خبر/224224