لزوم آزمون گرایی و گزینش کارگزان از دیدگاه امیرالمومنان (ع)

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بسیج اساتید فارس، رضا حاجیان، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور با بیان این نکته که: از مهمترین و اساسی ترین کارها در اداره امور کشور و کشور داری انتخاب و گزینش نیروهایی است که بتوانند وظایف محوله را به خوبی انجام داده و از توان و عهده آن برآیند و احساس ناتوانی و ضعف نکنند نوشت: اگر نیروها توان و شایستگی انجام وظیفه محوله را نداشته باشند و یا وظیفه واگذار شده با دانش، تخصص، تعهد و توان فرد سازگار و همانند نباشد نمی­تواند به خوبی از عهده مسئولیت برآمده و بار مسئولیت را به دوش کشد.

    لذا نیروها باید از شایستگی ­های لازم در آن مسئولیت برخوردار باشند تا کارها به خوبی به فرجام نیک و بایسته خود برسد. و امور مردم سامان گیرد. لذا مهمترین مسئله در اداره حکومت، گزینش و انتخاب شایسته افراد برای انجام ماموریت است و حاکم باید معیارهای صحیح برای انتخاب مدیران و نیروها را به درستی تعیین کند تا خللی در انتخاب افراد ایجاد نشود و هر کس متناسب با توانایی، در منصب و ماموریت مناسب قرار گیرد.

   شناخت و گزینش باید براساس معیارهای مشخص و دقیق باشد و نباید بر معیارهای نادرست و توجه به ظواهر افراد و خوش­بینی عمل نمود؛ تا از این راه نیروهای شایسته و دارای توان و متعهد بتوانند وظایف و مسئولیتها را به خوبی به انجام رسانند و افراد شایسته برای کارهای متناسب با توان انتخاب نمود.

  حضرت علی(ع) در انتخاب افراد می­ فرماید: " ثُمَّ انْظُرْ فِي أُمُورِ عُمَّالِكَ فَاسْتَعْمِلْهُمُ اخْتِبَاراً وَ لَا تُوَلِّهِمْ مُحَابَاةً وَ أَثَرَةً فَإِنَّهُمَا جِمَاعٌ مِنْ شُعَبِ الْجَوْرِ وَ الْخِيَانَةِ وَ تَوَخَّ مِنْهُمْ أَهْلَ التَّجْرِبَةِ وَ الْحَيَاءِ " (نامه/ 53)؛ سپس در كار عاملان خود بينديش، و پس آزمودن به كارشان بگمار، و به ميل خود و بى­ مشورت ديگران به كارى مخصوص­شان مدار، كه به هواى خود رفتن و براى ديگران ننگريستن، ستمگرى بود و خيانت، و عاملانى اين چنين را در ميان كسانى جو كه تجربت دارند و حيا... .

حضرت اجازه نمی­داد افرادی در پست­ ها و ماموریت ­هایی قرار گیرند که صلاحیت و شایستگی آنها، مورد بررسی، ارزیابی و آزمایش قرار نگرفته باشد؛ وی توجه به ظاهر افراد و انتخاب بر اساس پیش ­فرض­ها را درست ندانسته و وجود معیارها و ملاک ­های اساسی را در این زمینه شرط می­داند. لذا بررسی صلاحیت و شایستگی افراد، اصل و مبنایی منطقی و عقلی است. زیرا بدون آن، به نابودی و سقوط کشاندن مسئولیت و حقوق مردم است. اگر مدیر توانایی ادای وظیفه و مسئولیت را نداشته باشد، زیان­ های جبران­ ناپذیری را به مردم و آن حوزه وارد می­ آورد.

در دستورالعمل حکومتی مالک اشتر، حضرت به صراحت، از آزمون و انتخاب افراد به طور دقیق سخن رانده است که مسئولیت­ها بایستی با توان افراد هماهنگ و سازگار باشد و دادن مسئولیت و ماموریت به افراد، پیش از درنظر گرفتن توان آنها، امری نادرست و غیرمنطقی و غیر عقلانی می­نماید و خیانت و ظلم بر مردم است. لذا در این گفتار دقت در گزینش افراد ملاک و معیار اساسی برشمرده شده و انتخاب و به کارگیری افراد، باتوجه به ملاحظات شخصی، سیاسی و موارد دیگر پرهیز داده شده است.

   در گفتاری دیگر در همان دستورالعمل هشدار می ­دهد در گزینش افراد در مسئولیت­ های مختلف به زیرکی و دانایی فرد انتخاب ­کننده بسنده نشود و در دادن مسئولیت به افراد نباید خوش­گمانی را ملاک قرار داد زیرا مردم با دستیابی به مقام و موقعیت، ممکن است دست به ظاهر فریبی ­ها و چاپلوسی ­هایی بزنند و انتخاب­گر را فریب دهند. 

   وی می­فرمایند: " ثُمَّ لَا يَكُنِ اخْتِيَارُكَ إِيَّاهُمْ عَلَى فِرَاسَتِكَ وَ اسْتِنَامَتِكَ وَ حُسْنِ الظَّنِّ مِنْكَ فَإِنَّ الرِّجَالَ يَتَعَرَّضُونَ لِفِرَاسَاتِ الْوُلَاةِ بِتَصَنُّعِهِمْ وَ حُسْنِ خِدْمَتِهِمْ وَ لَيْسَ وَرَاءَ ذَلِكَ مِنَ النَّصِيحَةِ وَ الْأَمَانَةِ شَيْ‏ءٌ " (نامه/ 53) در گزيدن کاتبان و تنها به فراست و اطمينان، و خوش­گمانى خود اعتماد مكن كه مردم براى جلب نظر واليان به آراستن ظاهر مى‏پ ردازند، و خوش­ خدمتى را پيشه مى ‏سازند. اما در پس آن، نه خيرخواهى است و نه از امانت نشان.