افزایش 100 برابری سطح زیر کشت محصولات تراریخته از سال 1996 تاکنون

براساس تازه ترین گزارش وضعیت جهانی محصولات تراریخته تجاری که توسط سرویس بین‌المللی دستیابی و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی (ISAAA) منتشر شده و توسط مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایران در اختبار سرویس فناوری ایسنا قرار گرفته در سال 2013 با افزایش بی‌سابقه 100 برابری در کشت محصولات تراریخته از 1.7 میلیون هکتار در سال 1996 تا 175 میلیون هکتار در سال 2013 حاصل شد، این مساله نشان می‌دهد که محصولات تراریخته سریعترین فناوری پذیرفته شده در تاریخ کشاورزی به دلیل مزایای این نوع محصولات است.

سال 2013، هجدهمین سال تجاری‌سازی موفق محصولات تراریخته

محصولات تراریخته برای اولین بار در سال 1996 تجاری‌سازی شدند. سطح زیر کشت محصولات تراریخته از سال 1996 تا 2013 هر ساله افزایش یافته است٬ 12 سال نرخ رشد دو رقمی بازتاب اطمینان و اعتماد میلیون‌ها کشاورز ریسک‌گریز در سراسر جهان، هم در کشورهای در حال توسعه و هم در کشورهای صنعتی است. شایان ذکر است که این محصولات از زمان نخستین کشت در سال 1996، تاکنون به سطح زیر کشت تجمعی بیش از 1.5 میلیارد هکتار دست یافته است که این مقدار 50 درصد بیشتر از کل زمین‌های قابل کشت در کشور چین یا آمریکاست.

افزایش بی‌سابقه 100 برابری سطح زیر کشت محصولات تراریخته طی سال‌های 1996 تا 2013

این مساله نشان می‌دهد که محصولات تراریخته سریعترین فناوری پذیرفته شده در تاریخ کشاورزی به دلیل مزایای این نوع محصولات است. در سال 2013 سطح زیر کشت محصولات تراریخته پنج میلیون هکتار رشد داشته و نرخ رشد آن نسبت به سال قبل سه درصد بوده است. مساله مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که به دلیل میزان پذیرش مطلوب (بین 90 تا 100 درصد) محصولات تراریخته عمده‌ای که در حال حاضر کشت می‌شود و هیچ جایی برای گسترش باقی نمی‌گذارد٬ پیش‌بینی می‌شود که آهنگ رشد سطح زیر کشت محصولات تراریخته در سال‌های آتی کند خواهد شد.

کشت محصولات تراریخته در 27 کشور جهان

از 27 کشوری که در سال 2013 محصولات تراریخته را کشت کرده‌اند، 19 کشور در حال توسعه و هشت کشور، صنعتی بودند. سطح زیر کشت محصولات تراریخته با دو یا چند صفت، 47.1 میلیون هکتار و یا 27 درصد بوده است.

برای دومین سال پیاپی در سال 2013، کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای صنعتی سطح زیر کشت محصولات تراریخته بیشتری داشته‌اند.

در سال 2013 کشورهای در حال توسعه 54 درصد (94 میلیون هکتار) سطح زیر کشت محصولات تراریخته را به خود اختصاص داده‌اند و کشورهای صنعتی 46 درصد (81 میلیون هکتار) این سطح زیر کشت را داشته‌اند. دولت چندین کشور از جمله برزیل، بنگلادش و اندونزی همکاری موفقی با بخش خصوصی ایجاد کردند.

رکورد 18 میلیونی کشاورزان محصولات تراریخته

در سال 2013 رکورد 18 میلیون کشاورز کشت‌کننده‌ی محصولات تراریخته ثبت شد که نسبت به سال 2012، افزایش 0.7 میلیونی نشان می‌دهد که نکته قابل توجه در آن این است که بیش از 90 درصد و یا بیش از 16.5 میلیون نفر از آنان، کشاورزان خرده‌پای فقیر از کشورهای در حال توسعه بوده‌اند. این کشاورزان در اجتناب از شرایط ریسک تبحر دارند و بهره‌وری را از طریق کشت بیشتر در زمین‌های خود (محدود کردن کشت محصولات زراعی به همان 1.5 میلیارد هکتار زمین‌های مزروعی و در نتیجه حفظ جنگل‌ها و تنوع زیستی) بهبود می‌بخشند.

در سال 2013 حدود 7.5 میلیون کشاورز خرده‌پا در چین و 7.3 میلیون کشاورز دیگر در هند کشت تقریبی 15 میلیون هکتار پنبه تراریخته مقاوم به آفات را به دلیل مزایای قابل توجه این محصول انتخاب کردند. در سال 2013 تقریبا 400 هزار کشاورز خرده‌پا در فیلیپین از مزایای ذرت تراریخته استفاده کردند.

پنج کشور برتر تولید‌کننده محصولات تراریخته

تولید اولین ذرت مقاوم به خشکی و سویای تراریخته با دو صفت تحمل به علف‌کش و مقاومت به حشرات

آمریکا همچنان کشور برتر با سطح زیر کشت 70.1 میلیون هکتار و متوسط تقریبی 90 درصد پذیرش در کلیه محصولات بود. همچنین اولین ذرت تراریخته مقاوم به خشکی توسط 2000 کشاورز آمریکایی در 50 هزار هکتار کشت شد. برزیل در رتبه دوم قرار گرفت و برای پنجمین سال پیاپی موتور توسعه کشت محصولات تراریخته در جهان بود که بیشتر از هر کشور دیگری سطح زیر کشت محصولات تراریخته خود را به طور موثری به میزان 3.7 میلیون هکتار یا بیش از 10 درصد نسبت به سال 2012 افزایش داد و به رکورد کشت 40.3 میلیون هکتاری محصولات تراریخته رسید.

همچنین برزیل اولین سویای تراریخته دارای دو صفت تحمل به علف‌کش و مقاومت به حشرات را در یک رکورد 2.2 میلیون هکتاری کشت کرد و لوبیای تراریخته مقاوم به ویروس را که در برزیل تولید شده، برای تجاری‌سازی آماده کرده است.

آرژانتین با سطح زیر کشت 24.4 میلیون هکتار رتبه سومی خود را حفظ کرده است. هند که در جایگاه چهارم با کانادا جابجا شد به رکورد 11 میلیون هکتاری کشت پنبه مقاوم به آفات با نرخ پذیرش 95 درصد دست یافت. کانادا با سطح زیر کشت 10.8 میلیون هکتار و با کاهش سطح زیر کشت کلزا به مقام پنجم دست یافت ولی در جایگاه بالای نرخ پذیرش 96 درصدی محصولات تراریخته باقی ماند. در سال 2013، هر یک از این پنج کشور برتر سطح زیر کشتی بیش از 10 میلیون هکتار را داشته‌اند که این مسئله پایه‌ای گسترده و مستحکم برای گسترش سطح زیر کشت محصولات تراریخته در آینده خواهد بود.

وضعیت محصولات تراریخته در آفریقا

  این قاره با آفریقای جنوبی که برای بیش از یک دهه از کشت محصولات تراریخته سود می‌برد، به پیشرفت خود ادامه داد. در سال 2013، هم بورکینافاسو و هم سودان سطح زیر کشت پنبه تراریخته خود را به میزان قابل توجه به ترتیب 50 و 300 درصد افزایش دادند. هفت کشور کامرون، مصر، غنا، کنیا، مالاوی، نیجریه و اوگاندا آزمایش‌های مزرعه‌یی که مرحله ماقبل تصویب برای تجاری‌سازی است را انجام دادند. نکته مهم اینست که بر اساس برنامه‌ریزی پروژه WEMA قرار است که اولین ذرت تراریخته مقاوم به خشکی در سال 2017 در آفریقا رهاسازی شود. فقدان مقررات نظارتی مناسب، دانش‌بنیان و از نظر زمان و هزینه به صرفه٬ همچنان محدودیت اصلی پذیرش محصولات تراریخته است. برای استفاده از فواید این فناوری توسط کشورهای کوچک و فقیر در حال توسعه، به مقررات نظارتی اطمینان بخش، جدی که در عین حال طاقت‌فرسا، شاق و گران نباشد نیاز است.

وضعیت محصولات تراریخته در کشورهای عضو اتحادیه اروپا

پنج کشور عضو اتحادیه اروپا به رکورد 148013 هکتاری کشت ذرت تراریخته مقاوم به آفات دست یافتند که این مقدار، 15 درصد بیش از سال 2012 بود. از میان این پنج کشور، اسپانیا با کشت 136962 هکتار ذرت تراریخته مقاوم به آفات، 18 درصد بیش از سال 2012، و با رکورد پذیرش 31 درصدی در سال 2013 در این قاره پیشتاز بود.

مزایای محصولات تراریخته

محصولات تراریخته بین سال‌های 1996 تا 2012 از راه‌های زیر به امنیت غذایی، تولید پایدار و تغییر اقلیم کمک کرده‌اند: افزایش تولیدات زراعی به ارزش 116.9 میلیارد دلار؛ تامین محیط زیست بهتر از طریق کاهش مصرف 497 میلیون کیلوگرم ماده موثر حشره‌کش‌های شیمیایی؛ کاهش تولید 26.7 میلیارد کیلوگرم گازکربنیک تنها در سال 2012 که معادل حذف حدود 11.8 میلیون اتوموبیل از جاده‌هاست؛ حفظ تنوع زیستی از طریق صرفه‌جویی در کشت 123 میلیون هکتار زمین از 1996 تا 2012 و کمک به رفع فقر و گرسنگی از طریق کمک به بیش از 16.5 میلیون کشاورز خرده‌پا و بیش از 65 میلیون خانواده‌های تحت پوشش این کشاورزان که جزو فقیرترین مردم جهان محسوب می‌شوند. اگرچه استفاده از محصولات تراریخته امروزه به عنوان یک ضرورت تلقی می‌شود اما انجام عملیات زراعی خوب مانند تناوب و مدیریت مقاومت برای محصولات تراریخته نیز همچون محصولات غیرتراریخته ضروری است.

چشم‌انداز آینده

با توجه به اینکه بیشتر محصولات اساسی که در بازار تجاری هم در کشورهای در حال توسعه و هم در کشورهای صنعتی وجود دارد، تراریخته هستند پیش‌بینی می‌شود که آهنگ رشد سطح زیر کشت محصولات تراریخته در سال‌های آتی به کندی خواهد گرایید٬ زیرا جای دیگری برای کشت آنها وجود ندارد. بنگلادش، اندونزی و پاناما کشت محصولات تراریخته را در سال 2013 تصویب کردند و قرار است در سال 2014 آنها را تجاری‌سازی کنند.

گفتنی است، سرویس بین‌المللی دستیابی به و استفاده از بیوتکنولوژی کشاورزی (ISAAA) یک سازمان غیرانتفاعی است که توسط اعتبارات بخش‌های عمومی و خصوصی تامین می‌شود. تمام آمار ارائه شده از سوی این سرویس بین‌المللی فارغ از اینکه چند صفت تراریخته در آن ورود داشته باشد تنها یک بار شمارش و در آمار لحاظ می‌شوند. اطلاعات تفصیلی در خلاصه مروری 46 "وضعیت محصولات تراریخته تجاری‌سازی شده در سال 2013" نوشته دکتر کلایو جیمز قابل دسترسی است که برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به نشانی http://www.isaaa.org مراجعه و یا با مرکز آسیایی این سرویس به شماره تلفن 0063495367216 یا پست الکترونیک: info@isaaa.org تماس بگیرید.