آبخیزداری و منابع طبیعی مرودشت
باید برای نجات پسته‌‌کاری نی‌ریز کاری کرد!
آستانه‌ی
توليد اقتصادي پسته، 2000 كيلوگرم پسته‌ی تر در هكتار است، که امروزه در
اغلب باغات شهرستان میزان تولید به كمتر از يك سوم اين آستانه رسيده است.
دو
دهه قبل هنگامي كه تب كشت پسته همه جاي شهرستان را فرا گرفته بود، اميد
زيادي بين باغداران پسته كار ايجاد شد كه آينده‌اي بسيار خوب براي آن‌ها
رقم خواهد خورد. متأسفانه با گذشت بيش از دو دهه از آن سال‌ها، اميد بسياري
از اين باغداران زحمتكش در حال کم‌فروغ شدن است. همه‌ی عزيزان خواننده از
آنچه طي اين سال‌ها بر كشاورزي شهرستان گذشته است آگاهي كامل دارند و بنده
لزومي به تكرار آن نمي‌بينم. آنچه امروز با آن روبرو هستيم اين واقعيت تلخ
است كه توليد پسته در شهرستان ني‌ريز به زير آستانه‌ی توليد اقتصادي
رسيده است.
بر
اساس بخشي از تحقيقات اقتصادي انجام شده، با در نظر داشتن كل هزينه‌هاي
توليد، حداقل 600 كيلوگرم پسته خشك در هكتار كه معادل حدود 2000 كيلوگرم
پسته‌ی تر در هكتارمي‌باشد، آستانه‌ی توليد اقتصادي براي اين محصول است. به
اين معني كه اگر ميزان توليد از اين حد كمتر باشد، درآمد حاصل از توليد
پسته نمي‌تواند جوا‌ب‌گوي هزينه‌ی توليد آن باشد. امروزه توليد پسته در
اغلب باغات پسته‌ی شهرستان به كمتر از يك سوم اين آستانه‌ی توليد اقتصادي
رسيده است و توليد كاملاً غير اقتصادي شده است. ادامه‌ی روند توليد در
باغاتي كه در اين وضعيت قرار گرفته‌اند هيچ توجيه اقتصادي ندارد. تنها اميد
اغلب باغداران پسته‌كار در سطح شهرستان اين است كه دوره‌ی خشكسالي‌هاي
طولاني مدت كه بيش از 10 سال ادامه داشته، پايان يابد و با نزول رحمت الهي،
بخشي از كم‌آبي موجود جبران گردد و ميزان توليد در باغات پسته مقداري
افزايش يابد.
شهرستان
ني‌ريز در حال حاضر مشكلات زيادتري نسبت به بسياري از مناطق ديگر
پسته‌كاري كشور را تجربه مي‌كند كه ناشي از ضعف مديريت كشاورزي شهرستان طي
سال‌هاي گذشته مي‌باشد. اما بسياري از مشكلاتي را كه امروزه در مورد باغات
پسته‌ی كشور وجود دارد مي‌توان به پسته‌كاري‌هاي شهرستان ني‌ريز هم تعميم
داد كه در ادامه به مهم‌ترين آن‌ها اشاره مي‌گردد:
- کمبود و شوری آب.
- پراکندگی باغات، تعداد زیاد قطعات باغ و خرده مالكي.
- هزینه‌ی بالای نهاده‌های تولید كشاورزي.
- پائین بودن کیفیت نهاده‌های تولید از جمله کودها و سموم و عدم نظارت بر توزیع آن‌ها.
- تأمین نشدن به موقع نهاده‌های تولید.
- بالا بودن هزینه‌های تأمین مالی کشاورزی خصوصاً بهره‌ی آشکار و پنهان وام‌های کشاورزی.
-
عدم اِعمال مدیریت هماهنگ باغات بین همه‌ی کشاورزان در یک روستا، آبادی و
یا یک موتور چاه که اثربخشی مدیریت صحیح کشاورزان را کاهش داده است.
- عدم مدیریت صحیح تعاونی‌های کشاورزی در راستای اِعمال مدیریت فراگیر.
- عدم برخورداری کشاورزان از آموزش‌های کاربردی و مداوم و فراگیر متناسب با سطح سواد و سن آن‌ها.
- استفاده‌ی بسیاری از کشاورزان از شیوه‌های سنتی و یا نیمه سنتی در مدیریت باغات پسته.
- پوشش بیمه‌ای ناقص و محدود و حمایت کمِ نظام بیمه‌ی محصول از کشاورزان خسارت دیده.
- رها سازی باغات توسط برخی کشاورزان و خسارت ناشی از آفات و بیماری‌ها از این باغات به باغات مجاور.
- سن بالای کشاورزان و سطح سواد پایین آن‌ها.
- فقدان انگیزه‌ی کافی برای نسل جوان و خصوصاً فارغ‌التحصیلان کشاورزی برای ورود به عرصه‌ی تولیدات کشاورزی.
- عدم پرداخت یارانه‌ی تولید به کشاورزان علی‌رغم افزایش شدید هزینه‌های تولید در سال‌های اخیر.
-
نوسانات دمایی در سال‌های اخیر و بروز مشکلاتی چون گرمازدگی در بهار و
تابستان و عدم تأمین نیاز سرمایی به طور کامل در زمستان برای برخی از ارقام
تجاری پسته.
- فقدان ارتباط و هماهنگی مؤثر و قوی بین دستگاه‌های مرتبط با کشاورزی مانند وزارت کشاورزی، نیرو و صنعت و معدن و تجارت.
- بهره وری پایین تولید پسته.
- عدم تأمین مالی برای خرید پسته از کشاورزان.
- نوسانات بازار و خصوصاً نوسانات قیمت ارز.
- برخی محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بانکی از جمله بروز مشکلاتی در نقل و انتقال پول از خارج به داخل کشور.
به
اعتقاد بنده از ميان همه‌ی اين مشكلاتي كه به آن‌ها اشاره شد، براي
شهرستان ني‌ريز، موارد زير حائز اهميت فراوان هستند و مي‌طلبد تا مديريت
جهاد كشاورزي شهرستان و ساير ادارات و دستگاه‌هاي دولتي مرتبط، با همكاري
تشكل‌هاي مردمي، براي رفع آن‌ها برنامه‌ريزي فوري و مناسب داشته باشند:
1- كمبود آب و شوري آن:
در
اين زمينه به دليل محدوديت منابع آب در سطح شهرستان بايستي نگاه باغداران و
مسئولين كشاورزي معطوف به مديريت صحيح مصرف آب و مديريت صحيح آبياري
درختان پسته باشد، كه لازم است آموزش‌هاي لازم و مساعدت‌هاي مالي به
باغداران داده شود تا بتوانند از اين منبع كمياب و ارزشمند به نحو
مطلوب‌تري استفاده نمايند. خوشبختانه در اين زمينه تحقيقات خوبي در مؤسسه‌ی
تحقيقات پسته كشور در سال‌هاي گذشته انجام شده كه بايستي از نتايج اين
تحقيقات استفاده‌ی مناسب‌تري به عمل آيد.
2-
نبود همكاري و هماهنگي بين باغداراني كه در يك آبادي مالك هستند و به طور
مشترك از يك يا چند چاهِ آبياري استفاده مي‌كنند، خصوصاً در زمينه‌ی مبارزه
با آفات و بيماري‌ها و آبياري درختان پسته.
در
اين خصوص بايستي آموزش لازم به باغداران داده شود و به آن‌ها كمك گردد تا
بتوانند هماهنگي بهتري براي مديريت باغات خود با يكديگر داشته باشند. براي
نمونه هنگامي كه يك آفت خاص به باغات پسته وارد مي‌شود اگر همه‌ی باغداران
با همكاري و هماهنگي هم اقدام به تأمين سم مناسب نمايند و به طور همزمان
اقدام به سمپاشي كنند، اثر آن به مراتب بيشتر از پراكنده كاري است. براي
استفاده از شيوه‌هاي جديد آبياري مانند آبياري تحت فشار نيز نياز به
هماهنگي و همكاري همه‌ی كشاورزاني كه در يك آبادي كشاورزي مي كنند وجود
دارد.
3- رهاسازي باغات خشك شده توسط برخي باغداران و ايجاد مشكلات عمده براي ساير باغداران همجوار :
اين
مسأله در سال‌هاي اخير به عنوان يك چالش اساسي براي پسته‌كاري‌هاي شهرستان
مطرح مي‌باشد. كشاورزاني كه به هر دليل باغات خود را رها مي‌نمايند حاضر
به حذف باغات رها شده نيستند و لذا باغداراني كه در همسايگي آن‌ها هستند،
از آفات باقي مانده در باغات رها شده كه هيچ مبارزه‌اي با آن‌ها نمي‌شود
آسيب مي‌بينند. در اين مورد، هم نياز به آموزش به كشاورزان براي روشن شدن
مشكل مي‌باشد، هم كمك به باغداران براي حذف باغات رها شده هست و هم نياز
به نظارت از طرف مسئولين كشاورزي و در صورت عدم همكاري، برخورد با متخلفين.
4- ضعف آموزش‌هاي كاربردي براي مديريت باغات پسته در شرايط وجود محدوديت‌هاي شديد منابع:
به
طور كلي دانش جديد پسته‌كاري در سطح شهرستان ضعيف است و نياز است تا
مديريت جهاد كشاورزي شهرستان تعامل بيشتري با مراكز توليد علم پسته مانند
مراكز تحقيقات كشاورزي استان‌هاي فارس و كرمان، مؤسسه‌ی تحقيقات پسته كشور
در رفسنجان و دانشگاه‌ها و دانشكده‌هاي كشاورزي استان‌هاي پسته‌خيز داشته
باشد و از علم جديد بدست آمده به خوبي استفاده گردد. قابل ذكر است كه آموزش
به كشاورزان خصوصاً در شرايط كمبود شديد منابع آب كشاورزي بسيار با اهميت
است و مسائل خاص خود را دارد كه متفاوت از حالتي است كه هيچ مشكل كم آبي
وجود نداشته باشد.
5- فقدان تشكل‌هاي مناسب بازاريابي براي خريد محصول از باغداران و تأمين نهاده‌هاي مورد نياز آن‌ها در زمان مناسب:
متأسفانه
در شهرستان تشكل بازاريابي قوي براي تأمين نهاده‌هاي كشاورزي و نيز براي
خريد محصول از پسته‌كاران وجو ندارد و ضرورت جدي احساس میشود تا يك تشكل
بازاريابي قوي با هماهنگي همه‌ی دلسوزان كشاورزي از بخش‌هاي دولتي ، تعاوني
و خصوصي تشكيل شود و منابع مالي لازم براي ارائه‌ی خدمات مناسب بازاريابي
در اختيار آنان قرار گيرد.
براي
حل مشكلات كليدي پنجگانه‌ی فوق، اگر عزمي جدي در كار باشد و با كارشناسان
و محققين با تجربه پسته در سطح شهرستان، استان و كشور مشورت به عمل آيد،
بنده اميدوار هستم كه مي‌توان با تدوين برنامه‌هاي كوتاه مدت، ميان مدت و
بلند مدت، برخي از اين مشكلات را كاهش داد و توليد پسته در شهرستان را از
اين وضعيت بسيار اسف‌بار كه در دام آن گرفتار شده است تا حدي خارج نمود.
اگر چه در سال‌هاي گذشته علي‌رغم تذكرات مكرر دلسوزان كشاورزي، هيچ
اراده‌اي براي اين كار وجود نداشت، اميد است در دولت جديد تدبير و اميد، با
همكاري همه‌ی دستگاه‌هاي مرتبط با كشاورزي و با يك نگاه كاملاً علمي و
منطقي در كوتاه‌ترين زمان ممكن، گام‌هاي مؤثري در رفع اين چالش‌ها برداشته
شود.
در
پايان بايستي عرض نمايم كه آن چه در اين نوشتار کوتاه گفته شد، تنها مشت
نمونه‌ی خروار است. ساير محصولات كشاورزي و خصوصاً باغي شهرستان از جمله
انار و بادام و غیره نيز در سال‌هاي گذشته با مشكلاتي كم و بيش مشابه
روبرو شده‌اند و باغات زيادي از اين دو محصول مهم شهرستان نيز از بين رفته و
يا در حال از بين رفتن است. در يك جمع‌بندي كلي و پاياني بايد گفت كه فرصت
و زمان براي جلوگيري از نابودي كشاورزي شهرستان بسيار اندك است و بايستي
فكري فوري به حال كشاورزي شهرستان نمود، قبل از اين كه نوشداروي پس از مرگ
سهراب شود.
کانون بسیج مهندسین نی ریز
/224224
