پرسمان احکام روزه

1. روزه یوم الشک چیست؟

پاسخ :
روزى که انسان شک دارد آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان، «یوم الشک» مى نامند. با توجه به اینکه در بین مردم، گفت وگو مى شود که در شب آن روز، ماه دیده شده یا نه و یا کسانى که شهادت به دیدن ماه مى دهند شرایط لازم را ندارند، باعث شک و تردید مى شود ؛ آن روز به این عنوان، نام گرفته است. گرفتن روزه آن روز نه تنها واجب نیست ؛ بلکه اگر کسى به نیت ماه رمضان روزه بگیرد، کار حرامى انجام داده است و چنانچه کسى بخواهد آن روز را روزه بگیرد، باید به نیت ماه شعبان یا روزه قضا (اگر به ذمه داشته باشد)، بگیرد.1
پی نوشت:
1. اللمعة الدمشقیه ؛ العروه الوثقى، ج 2، نیة الصوم ؛ توضیح المسائل مراجع، م 1568.
منبع : پرسمان


2. منظور از مد و طعام در کفّاره روزه چیست؟

پاسخ :
منظور از«طعام»، گندم، آرد، نان، جو، خرما و مانند آن است و «مد» حدود 750 گرم یا ده سیر مى باشد.1
پی نوشت:
1. توضیح المسائل مراجع، م 1660 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 1668 ؛ العروة الوثقى، ج 2، الصوم، الفصل السادس، م 26.
منبع : پرسمان


3.کسى که چند سال مریض بوده و نتوانسته روزه ماه رمضان و قضاى آن را به جا آورد، تکلیفش چیست؟
پاسخ :
همه مراجع : در سالى که بهبود یابد، اگر تا رمضان آینده به مقدار قضا وقت داشته باشد، باید قضاى سال آخر را به جا آورد ؛ ولى قضاى سال هاى گذشته لازم نیست و تنها باید براى هر روز، یک مد طعام به فقیر بدهد.1
پی نوشت:
1. توضیح المسائل مراجع، م 1703، 1707 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 1711، 1715.
منبع : پرسمان

4.چند نوع کفّاره روزه وجود دارد؟

پاسخ :
کفّاره روزه چهار نوع است :
1. کفاره روزه خوارى عمدى در ماه رمضان ؛ و آن آزاد کردن بنده یا گرفتن دو ماه روزه و یا اطعام شصت فقیر است.
2. کفاره خوردن عمدى روزه قضاى ماه رمضان در بعد از ظهر ؛ و آن اطعام ده فقیر است و در صورت عدم تمکن، گرفتن سه روز، روزه است.
3. کفاره روزه نذر معین ؛ و آن همان کفاره روزه خوارى عمدى در ماه رمضان است.1
4. کفاره روزه اعتکاف ؛ و آن همان کفاره روزه خوارى عمدى در ماه رمضان است.
پی نوشت:
1. برخى تبریزى و وحید، کفّاره آن را کفّاره قسم مى دانند و آن آزاد کردن بنده یا اطعام ده فقیر و یا پوشاندن ده فقیر است و در صورت عدم تمکن، گرفتن سه روز، روزه است.
منبع : پرسمان

5. روزه سکوت چیست؟

پاسخ :
روزه «صَمْت» یا سکوت، عبارت است از : «پرهیز از مفطرات هشت گانه و دورى از سخن گفتن». این روزه در شریعت حضرت موسى، میان بنى اسرائیل شناخته شده بود. حضرت مریم بنا به مصالحى از جانب خداوند، مأمور شد تا در مدت معینى، از سخن گفتن اجتناب کند ؛ ولى این امر در اسلام یکى از محرمات شمرده شده است.1
پی نوشت:
1. العروة الوثقى، ج 2، کتاب الصوم ؛ تفسیر نمونه، ج 13، ص 45.
منبع : پرسمان

6. منظور از اتحاد افق چیست؟
پاسخ :
شهرهایى که از نظر علم هیئت در یک طول جغرافیایى (نصف النهار) قرار گرفته باشند، هم افق مى نامند. بنابراین اگر در یکى از این شهرها ماه دیده شود و مانعى مانند ابر در کار نباشد، در شهرهایى که در طول آن قرار دارد، نیز دیده مى شود.1
پی نوشت:
1. خامنه اى، اجوبة الاستفتائات، س 838 ؛ توضیح المسائل مراجع، م 1735.
منبع : پرسمان

7. آیا فرزندى که هنوز متولد نشده، زکات فطره دارد؟

پاسخ :
همه مراجع : بچه اى که در شکم مادر است، پرداخت زکات فطره اش واجب نیست ؛ مگر آنکه پیش از غروب شب عید فطر به دنیا آید.1
پی نوشت:
1. همان، فصل 2، مسئله 12.
منبع : پرسمان

8. میهمانى که پیش از غروب شب عید فطر به خانه انسان مى آید و شب را تا صبح در آنجا مى ماند، آیا فطره او به عهده صاحب خانه است؟
پاسخ :
آیات عظام امام و نورى : اگر نان خور صاحب خانه محسوب شود، زکات فطره میهمان بر عهده او است.1
آیه  اللّه  بهجت : اگر میهمان نان خور صاحب خانه محسوب شود و به قصد خوردن افطارى آمده باشد - هر چند براى او مانعى پیش آید که نتواند غذا صرف کند - زکات فطره او بر صاحب خانه واجب است.2
آیات عظام تبریزى، سیستانى و وحید : اگر مهمانى باشد که شب را هم مى ماند، زکات فطره او بر عهده صاحب خانه است.3
آیات عظام خامنه اى و فاضل : اگر نان خور صاحب خانه محسوب شود زکات فطره میهمان بر عهده او است؛ مانند خدمتکار و یا برخى از خویشاوندان که هر از چند گاه چند روزى در منزل صاحب خانه به سر مى برند، ولى زکات فطره میهمان یک شبه بر عهده صاحب خانه نیست.4
آیه اللّه  صافى : اگر میهمان نان خور صاحب خانه محسوب شود و یا افطارى صرف کند (هر چند نان خور محسوب نشود)، زکات فطره او بر صاحب خانه واجب است.5
آیه اللّه  مکارم : اگر تصمیم دارد مدتى نیز صاحب خانه بماند، زکات فطره میهمان بر عهده او است؛ ولى اگر براى شب عید دعوت شده (و یا تنها شب را در آنجا مى ماند)، فطره او بر صاحب خانه نیست.6
پی نوشت:
1. امام، توضیح المسائل مراجع، م 1995.
2. بهجت، وسیله النجاه، ج 1، م 1348.
3. تبریزى، استفتاء، س 783 ؛ سیستانى و وحید، منهاج الصالحین، زکاة الفطره، م 1172.
4. خامنه اى، استفتاء، س 888 و فاضل، جامع المسائل، ج 2، س 472.
5. صافى، هدایة العباد، ج 1، م، 1580.
6. مکارم، توضیح المسائل مراجع، م 1995 و تعلیقات على العروة، زکاة الفطره، الفصل الثانى.
منبع : پرسمان

9.واژه «فطره» در زکات فطره به چه مناسبت است؟
پاسخ :
«فطره» در لغت چند معنا دارد که مهم ترین آنها، خلقت و اسلام است. در اصطلاح عبارت است از : «زکاتى که هر مسلمان براى خود و هر کس که نان خور او محسوب مى شود، به مستحق مى پردازد». زمان اداى آن مغرب روز آخر ماه رمضان تا ظهر روز عید فطر است.
با توجه به اینکه پرداخت این نوع حق مالى، باعث سلامت جسم (خلقت) و روح مى شود، آن را زکات بدن یا فطره مى نامند. شاید وجه تناسب آن با معناى اسلام، این باشد که زکات فطره مقتضاى اسلام است ؛ از این رو کسى که پیش از غروب شب عید فطر مسلمان شود، تکلیف از او ساقط نمى شود.
زکات فطره بر تمام کسانى که قبل از غروب شب عید فطر «بالغ»، «عاقل» و غنى باشند واجب است؛ یعنى، باید براى خودش و کسانى که نان خور او هستند، براى هر نفر سه کیلو از خوراک مردم (مانند گندم، جو، خرما، کشمش، برنج، ذرت و یا مانند اینها) و یا پول یکى از آنها را به مستحق بدهد.
منبع : پرسمان

10.فطره دانشجویانى که در خوابگاه به سر مى برند و از غذاى دانشگاه - بدون پرداخت هزینه - استفاده مى کنند، بر عهده چه کسى است؟
پاسخ :
همه مراجع (به جز صافى، مکارم و نورى) : بر عهده خودش است و چنانچه تمکن مالى نداشته باشد، از او ساقط است.1
آیه اللّه  صافى : هر کدام تمکن داشته باشند، بنابراحتیاط خودشان بپردازند.2
آیه اللّه  مکارم : اگر تمکن مالى دارد، بنابر احتیاط واجب خودش بپردازد.3
آیه اللّه  نورى : در فرض یاد شده، زکات فطره بر کسى واجب نیست.4
تبصره . کسانى که گفته اند زکات فطره بر عهده دانشجو نیست، معتقدند : اگر تمکن مالى دارد، احتیاط مستحب آن است که خودشان بپردازند.
پی نوشت:
1.امام، استفتائات، ج 1، زکات، س 17 ؛ خامنه اى، استفتاء، س 859 و 860 و 863 فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 876 ؛ تبریزى، استفتائات، س 780 و 781 و 792 ؛ دفتر: وحید، بهجت و سیستانى.
2. جامع الاحکام، ج 1، س 563.
3. مکارم، استفتائات، ج 1، س 369.
4. نورى، استفتائات، ج 2، س 302.
منبع : پرسمان

11.آیا کسى که از روى عمد و در ملاء عام، روزه خوارى مى کند، تعزیر دارد؟
پاسخ :
همه مراجع : افزون بر قضا و کفّاره، تعزیر نیز دارد که مقدار آن، براى بار اول و دوم 25 تازیانه است و به نظر عده اى، اندازه اى براى آن مشخص نشده و با نظر و تشخیص حاکم تعیین مى گردد. اگر بعد از تعزیر اول و دوم، براى مرتبه سوم روزه خوارى کند، حکمش قتل است.1
پی نوشت:
1. العروة الوثقى، ج 2، نیة الصوم ؛ تبریزى، استفتائات، س 659.
منبع : پرسمان

12.روزه هایى که در اوایل سن تکلیف به جا نیاورده ام، علاوه بر قضا کفّاره هم دارد؟
پاسخ :
همه مراجع : هر مقدار از روزه ها را که نگرفته اید، باید قضا کنید و افزون بر آن، براى هر روز نیز باید کفّاره بدهید ؛ یعنى، دو ماه روزه بگیرید یا شصت فقیر را سیر کنید و یا به هر کدام یک مد (تقریبا ده سیر) طعام (گندم یا جو و مانند آن) به آنها بدهید.1
پی نوشت:
1. توضیح المسائل مراجع، م 1660 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 1668.
منبع : پرسمان

13.کسى که از روى عمد، روزه هاى خود را نگرفته، تکلیفش چیست؟
پاسخ :
همه مراجع : هر مقدار از روزه ها را که نگرفته، باید قضا کند و افزون بر آن، براى هر روز نیز باید کفّاره بدهد ؛ یعنى، دو ماه روزه بگیرد، یا شصت فقیر را سیر کند و یا به هر کدام یک مد (تقریبا ده سیر) طعام (گندم یا جو و مانند آن) به آنها بدهد.1
پی نوشت:
1. توضیح المسائل مراجع، م 1660 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 1668.
منبع : پرسمان

14.با توجه به حساسیت‌های فصلی آیا فرو بردن خلط موجب بطلان روزه می‌شود؟
پاسخ :
اگر خلط به فضای دهان نیاید روزه باطل نیست، اما اگر وارد فضای دهان شود، نباید عمداً آن را فرو ببرد و در این صورت اگر خلط را فرو برد روزه‌اش باطل است. اما اگر خلط بی‌اختیار فرو برود روزه‌اش باطل نیست.

15.اگر کسی خودارضایی کرده باشد، روزه‌اش چه حکمی دارد؟ کفاره دارد؟ کفاره‌اش چیست؟
پاسخ :
این کار حرام است و از گناهان کبیره محسوب می‌شود و باید استغفار کند. در روایت داریم که خداوند از سه عمل به غضب  می‌آید که یکی همین عمل زشت است و تأثیر بسیار بدی بر سلامت و اعصاب انسان دارد. این کار روزه را هم باطل می‌کند و چون ابطال روزه با کار حرام است قضا و کفاره دارد. کفاره‌اش هم ۶۰ روز، روزه است و به نظر حضرت آقا احتیاط مستحب است که کفاره‌ی جمع بپردازد یعنی دو ماه پی در پی روزه بگیرد و به ۶۰ فقیر طعام دهد.

16.آیا شوری روی لب اگر هنگام بیرون آوردن زبان وارد دهان شود، روزه را باطل می‌کند؟
پاسخ :
روزه را باطل نمی‌کند، حتی اگر چیزی را بچشد تا ببیند نمکش به مقدار لازم است یا نه، مثل اینکه غذا را در دهانش ببرد و بیرون بریزد، روزه‌اش باطل نیست.

17.آیا استنشاق آب در بینی مبطل روزه است؟
پاسخ :
با توجه به اینکه احتمال ورود کمی آب به حلق وجود دارد، استنشاق روزه را باطل نمی‌کند ولی اگر استنشاق کند و می‌داند آب فرو می‌رود یا اگر عمداً فرو برد روزه‌اش باطل است. اگر بی‌جهت آب در بینی یا دهان داخل کند و بی‌اختیار فرو رود احتیاط این است که قضای روزه را به جا آورد.

18.حکم چرخاندن آب در دهان چیست؟
پاسخ :
چرخاندن آب در دهان در صورتی که آن را بیرون بریزد و چیزی نماند اشکال ندارد. مثلاً فرد دهانش خشک یا تلخ است، آب در دهان می‌چرخاند که از این وضعیت تلخی و خشکی راحت شود، این کار او اشکالی ندارد. او چیزی هم نخورده و روزه‌اش باطل نیست. اما یک وقت است که بی‌جهت آب در دهان کرده و بی‌اختیار آن آب فرو می‌رود، در این صورت این کار او کراهت دارد و اگر آب فرو رفت، احتیاط این است که قضای روزه را به جا آورد.