بررسی روند توليد علم و چالش هاي فراروي پژوهش

به گزارش سازمان بسیج علمی ، پژوهشی و فناوری استان فارس به نقل از خبر گزاری  دانشگاه فسا ، وي اظهار داشت: دانشگاه شيراز يكي از با سابقه ترين دانشگاه هاي كشور به شمار مي رود كه حدود 70 سال قدمت دارد و هم اكنون نزديك به 700 عضو هيأت علمي و 16 هزار دانشجو در 14 دانشكده مختلف اين دانشگاه مشغول به تحصيل و پژوهش هستند.

دكتر عريان گفت: حدود نيمي از دانشجويان دانشگاه شيراز در مقطع كارشناسي ارشد و دكتري حضور دارند و به طور متوسط سالانه 2500 نفر از آنان در مقاطع تحصيلات تكميلي از پايان نامه هاي خود دفاع مي كنند.

معاون پژوهشي دانشگاه شيراز ادامه داد: حاصل تحقيقات اساتيد اين دانشگاه سالي حدود 1300 تا 1400 مقاله بين المللي است كه در ژورنال هاي معتبر بين المللي چاپ مي شوند و حدود 700 مقاله هم در مجلات داخلي يا ISC به چاپ مي رسند.

دكتر عريان به جايگاه استراتژيك دانشگاه شيراز اشاره كرد و گفت: اين دانشگاه مسئوليت هاي سنگيني را پذيرفته و در حوزه هاي مختلف از جمله: نفت، گاز، پتروشيمي، محيط زيست، قطار شهري، شهرداري، صنايع دفاعي، اقتصاد مقاومتي، فرهنگي، مديريتي، روان شناسي، جامعه شناسي، هوافضا، آب و خشكسالي طرح هاي كلان را به انجام رسانده و يا در دست اجرا دارد.

وي خاطرنشان كرد: دانشگاه شيراز در سال 2016 ميلادي توسط موسسه علم سنجي نيچر (Nature) در كنار دانشگاه تهران و موسسه فيزيك نظري به عنوان سه دانشگاه و مركز تحقيقاتي برتر كشور از نظر توليد علم فاخر در سطح جهاني معرفي شده است.

معاون پژوهشي دانشگاه شيراز ادامه داد: نتايج موسسه علم سنجي تايمز (Times Higher Education World University Rankings)نيز به تازگي منتشر شده و از ميان هزاران دانشگاه دنيا، حدود 940 دانشگاه برتر را معرفي كرده است.

دكتر عريان افزود: دانشگاه هاي كشور ما سال به سال در حال پيشرفت هستند به گونه اي كه سال گذشته حدود 8 دانشگاه و مركز تحقيقاتي ايران در زمره برترين ها قرار داشت و امسال 13 دانشگاه ايراني در اين رتبه بندي قرار گرفته اند.

دكتر عريان گفت: دانشگاه شيراز توانسته است پس از دانشگاه شريف و علم وصنعت كه در رتبه 500 تا 600 قرار گرفته اند در كنار شش دانشگاه در رتبه 600 تا 800 قرار بگيرد.

معاون پژوهشي دانشگاه شيراز در ادامه با اشاره به شاخص هاي انتخاب دانشگاه هاي برتر گفت: 29/21 درصد مقالات ما در چارك بالا (Q1) قرار گرفته و اين در حالي است كه در سالهاي قبل اين عدد زير 15 بوده است.

دكتر عريان گفت: در 10 سال گذشته 151 مقاله در ژورنال هايي داشته ايم كه ضريب نفوذ (Impact factor) بيش از 5 بوده است و در سال 2009 نيز يك مقاله در مجله معتبر نيچر چاپ شده است.

وي افزود: بالاترين ضريب نفوذ (IF) مقاله اي كه چاپ شده معادل 14/38 بوده كه در ژورنال Energy & Environmental Science به چاپ رسيده و امسال نيز يك مقاله از بخش مكانيك در مجله اي با ضريب نفود 43/25 انتشار يافته است.

دكتر عريان در ادامه سخنانش در جمع خبرنگاران بيان داشت: 1543 مقاله با مشاركت اساتيد بين المللي و محققان خارج از كشور توسط دانشگاه شيراز انتشار يافته و مي توان گفت كه از كل حدود 8000 مقاله دانشگاه شيراز در پايگاه Thomson Reuters از دانشگاه شيراز، 22/19 مقالات ما با مشاركت بين المللي بوده است.

وي ادامه داد: 1957 مقاله از 9900 مقاله دانشگاه شيراز نيز كه در Scopus بوده با مشاركت بين المللي بوده است.

دكتر عريان اظهار داشت: در يك دهه گذشته 38 مقاله دانشگاه شيراز در زمره مقاله پر استناد بوده، 2 مقاله داغ داشته ايم كه ظرف دو سال بيشترين ارجاعات به آنها صورت گرفته و جمعا 39 مقاله از دانشگاه شيراز به عنوان مقالات سطح بالا (top paper) محسوب شده است.

دكتر عريان در ادامه به بيان مسائل و مشكلاتي پرداخت كه باعث شده است جايگاه دانشگاه شيراز و دانشگاه هاي كشورمان در نظام هاي رتبه بندي جهاني از جايگاه مناسبي برخوردار نباشند.

وي، كم بودن دانشجوي بين المللي، كمبود استاد بين المللي، نسبت پايين استاد به دانشجو و كمبود تعداد ارجاعات به دليل تعداد اندك ژورنال هاي سطح بالا از جمله عواملي برشمرد كه كه باعث كاهش رتبه بندي دانشگاه هاي كشور شده است.

دكتر عريان بيان داشت: عليرغم اين مسائل در سال 2016 در زمينه مقالات رشد خوبي داشته ايم و هم اكنون حدود 8 درصد نسبت به سال گذشته بهبود حاصل شده است.

معاون پژوهشي دانشگاه شيراز در خصوص نحوه امتيازبندي موسسه علم سنجي تايمز هم اظهار داشت: براساس اين نظام رتبه بندي ، 30 درصد به آموزش و 60 درصد به پژوهش اختصاص مي يابد كه از 60 درصد پژوهشي، 30 درصد مربوط به استنادها و ارجاعات به مقاله هاست.

دكتر عريان افزود: ارتباطات بين المللي، ميزان شناخت پژوهشگران ساير كشورها از دانشگاه و درآمد دانشگاه حاصل از قراردادها از ديگر عواملي است كه در امتياز بندي تايمز موثر است.

وي در پاسخ به سئوال يكي از خبرنگاران درخصوص قرار گرفتن دانشگاهي مانند دانشگاه علم و صنعت در جايگاه بالاتر از دانشگاه شيراز در اين رتبه بندي، به توضيح در خصوص توزيع توليد علم در دانشگاه شيراز پرداخت و گفت: دانشگاه شيراز دانشگاهي جامع است كه دانشكده هاي متعدد در آن حضور دارند و هم اكنون حدود 40 درصد از اعضاي هيأت علمي ما در دانشكده هاي علوم انساني مشغول فعاليت هستند و مقالات توليد شده در اين دانشكده ها بيشتر مصرف داخلي دارد و كمتر بين المللي است.

معاون پژوهشي دانشگاه شيراز گفت: تنها حدود 9 درصد مقالات علوم انساني در ژورنال هايي كه به صورت بين المللي نمايه مي شوند حضور دارند.

دكتر عريان بيان داشت: دانشگاه هاي جامع توليد علم همگني ندارند و هم اكنون ما با دانشگاه تهران كه 5/3 برابر ما عضو هيأت علمي دارد براساس رتبه بندي تايمز در كنار يكديگر قرار داريم.

معاون پژوهش و فناوري دانشگاه شيراز در بخش ديگري از سخنانش به آسب شناسي فعاليت هاي پژوهشي دانشگاه ها و چالش هاي فراروي امر پژوهش پرداخت.

وي تصريح كرد: بدون ترديد تلاش دانشگاه ها بيشتر از ميزان مشاركتي بوده كه در رفع مشكلاتشان توسط دولتمردان صورت گرفته است؛ مگر چه ميزان به دانشگاه ها توجه كرده ايم كه اين اندازه از آنها توقع داريم.

وي، تحريم و مشكل در خريد برخي از تجهيزات و مواد مصرفي ، كمبود بودجه و اعتبارات ناچيز پژوهشي و همچنين تقسيم اين بودجه ناچيز بين صدها دانشگاه و مركز آموزش عالي نوبنياد ايجاد شده در كشور را از جمله مشكلات اين حوزه عنوان كرد و گفت: از ميان دانشگاه هاي كشور 13 دانشگاه از جمله دانشگاه شيراز به عنوان دانشگاه هاي برتر شناخته شده اند كه بيش از 80 درصد محققان و 80 درصد توليد علم كشور توسط آنها صورت مي گيرد اما متأسفانه به دانشگاه هاي برتر كشور توجهي نشده است.

دكتر عريان ادامه داد: كاهش تعاملات بين المللي، كاهش سهميه و فرصت مطالعاتي براي اساتيد و مشكلات فراروي دانشگاهيان براي شركت در سمينارهاي بين المللي از ديگر عواملي است كه باعث ايجاد مشكل براي فعاليت هاي پژوهشي شده است.

دكتر عريان به مسئله ي جذب اعضاي هيأت علمي هم اشاره كرد و گفت: متأسفانه گاهي اوقات بجاي مسائل آموزشي و پژوهشي، مسائل ديگري ملاك جذب شده است و برخي از فارغ التحصيلان ما توسط دانشگاه هاي خود ما جذب شده اند و بدان معناست كه دانش آموختگان ما فقط مصرف داخلي دارند و تكنيك و دانش جديدي به ما اضافه نمي شود.

اين پژوهشگر برگزيده كشور با گلايه از عدم اختصاص بودجه مناسب به امر پژوهش گفت: سالهاست كه قرار است بين 3 تا 4 درصد درآمد ناخالص ملي به پژوهش اختصاص يابد ولي اين مهم هنوز تحقق نيافته است و اين رقم امروز حدود نيم درصد است كه در كل مملكت توزيع مي شود.

وي ادامه داد: قرار بود 1 تا 3 درصد از درآمد سرمايه اي به دانشگاه ها اختصاص پيدا كند ولي آن هم متوقف شده و از آن نظر هم سهمي نداريم.

دكتر عريان تصريح كرد: متأسفانه پروژه هاي بخش خصوصي به دانشگاه واگذار نمي شود و خيّرين هم توجه كافي به امر آموزش و پژوهش ندارند و اين در حالي است كه دانشگاه هاي بزرگ دنيا از كمك هاي مردمي برخوردارند و ورود خيرين در امر پژوهش (مثلاً ساخت آزمايشگاه) مي تواند توسعه مملكت و توانمندي جامعه را در پي داشته باشد.

دكتر عريان خطاب به مسئولان اظهار داشت: اين طبيعي است كه يا بايد دولت اين مسائل و مشكلات را حل كند و يا اجازه دهد دانشگاه ها دانشجوي آزاد بگيرند و ما تأكيد مي كنيم كه خودمان اين توانايي را داريم كه دانشگاه ها را اداره كنيم.

دكتر عريان به قراردادهاي پژوهشي دانشگاه شيراز هم اشاره كرد و گفت: هم اكنون حدود 30 ميليارد تومان قرارداد پژوهشي داريم كه سهم ما از آن 3 ميليارد تومان است، چرا كه فقط 10 درصد از حجم قراردادها به عنوان بالاسري در اختيار داريم و با اين مبلغ نمي توان دانشگاه را اداره كرد و بايد فكر ديگري كرد.

دكتر عريان به وجود 250 آزمايشگاه در دانشگاه شيراز اشاره كرد و گفت: اگر تنها بخواهيم براي هريك از اين آزمايشگاه ها يك تجهيز حدود يك ميلياردتوماني خريداري كنيم به بيش از 250 ميليار تومان نيازمنديم.

وي با تأكيد بر ارتقاء ژورنالها اظهار داشت: دانشگاه شيراز هم اكنون بيش از 20 ژورنال دارد كه از اين تعداد 6 مجله در ISI و 4 مجله Springer نمايه هستند اما بايد شاخص گذاري كنيم و ژورنالهاي خوب و بين المللي ايجاد نماييم.

وي، به مسئله مهاجرت نخبگان نيز اشاره و خاطر نشان كرد: اگر امكانات و شرايط مناسبي در دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي ما فراهم شود مسلماً به اين اندازه دانشمندان، كشورمان را ترك نمي كنند و بايد در اين زمينه سياست گذاري هاي مناسب صورت گيرد.

اين استاد دانشگاه شيراز اظهار داشت: اگر توجه به دانشگاه ها و محققان را از اول سرلوحه كارمان قرارمي داديم، كشور ثروتمندي بوديم و درآمد سرانه بالايي داشتيم، هواپيما و اتومبيل توليد خودمان را با خيال راحت سوار مي شديم، نفتمان را به قيمت آب نمي فروختيم، به اين اندازه كمبود آب نداشتيم، بجاي صادرات نفت، مغز افزار و علم را به جهانيان مي فروختيم، تجهيزاتمان را خودمان مي ساختيم، مواد مصرفي را خودمان مي ساختيم و استقلال واقعي ما بيشتر حفظ مي شد.

معاون پژهشي دانشگاه شيراز گفت: هم اكنون هم بايد شروع كنيم چرا كه بسياري از كشورها هستند كه نه نفت دارند و نه معدن؛ اما به خاطر توجه به دانشمندان و كارهاي علمي از جايگاه مناسبي برخوردارند.

دكتر عريان در پاسخ به سئوال يكي از خبرنگاران گفت: در خصوص دستگاه NMR با يك شركت ايتاليايي مذاكرات صورت گرفته و قرار است اين دستگاه به صورت مشاركتي در آزمايشگاه مركزي دانشگاه شيراز راه اندازي شود.

وي ادامه داد: تجهيزات مناسب ديگري از جمله ميكروسكوپ الكتروني رويشي SEM، ميكروسكوپ اتمي، كروماتوگرافي گازي، طيف سنجي تشديد مغناطيسي و ....براي آزمايشگاه مركزي دانشگاه شيراز خريداري شده و پژوهشگران دانشگاه ها و صنايع استان فارس و استان هاي همجوار مي توانند از اين امكانات بهره مند شود.

معاون دانشگاه شيراز تأكيد كرد: اگر براي تعمير تجهيزات موجود، خريد تجهيزات High tech، خريد مواد مصرفي و سياست گذاري بهينه، سرمايه گذاري شود جايگاه دانشگاه هاي كشور و امر پژوهش ارتقاء مي يابد.

دكتر عريان، كل بودجه دانشگاه شيراز را حدود 150 ميليارد تومان اعلام كرد و گفت: حدود 85 درصد اين بودجه صرف هزينه هاي پرسنلي اساتيد و كاركنان مانند كارآيي، حق التدريس، اضافه كاري، حقوق و ... مي شود .

وي اظهار داشت: درحقيقت بين 15 تا 18 درصد كل بودجه دانشگاه بايد صرف پژوهش شود و ما با آن فاصله ي زيادي داريم .

دكتر عريان افزود: امسال حدود 5/2 ميليارد تومان براي خريد تجهيزات و 1 ميليارد و 400 ميليون تومان هم براي خريد مواد مصرفي و تعمير تجهيزات در اختيار معاونت پژوهشي قرار گرفته كه حدود 4 ميليارد تومان نسبت به سال گذشته افزايش يافته است.

معاون پژوهش و فناوري دانشگاه شيراز در پايان سخنانش با اشاره به سخنان مهندس افشاني استاندار فارس كه گفته بود طرح هاي استاني بايد در خود استان اجراشود، با بين اين ضرب المثل كه "مرغ همسايه غاز است" ، اظهار داشت: متأسفانه برخي از مسئولان استان پروژه هاي فارس را به استانهاي ديگري مي دهند كه از هر سطحي پايين تر از شيراز است و اين در حالي است كه دانشگاه هاي استان فارس اين توانمندي را دارند كه همه مشكلات استان را حل كنند واي كاش استاندر فارس ممنوعيت اعطاي طرح هاي استاني به ساير استانها را هرچه سريعتراعمال كند .

در ادامه نمايندگان رسانه هاي گروهي به بيان ديدگاه ها و سئوالات خود پرداختند و معاون پژوهشي دانشگاه شيراز به آنان پاسخ داد.