در گذشته نه چندان دور و زمانی که غذاها ساده تر و طبیعی تر بود بیماری ها کمتر بوده است ؛ امروزه محصولات تراریخته تا حد زیادی وارد زنجیره غذایی بشر شده‌اند و بسیاری از افراد بیماری هایی مانند سرطان را ناشی از این محصولات می دانند ؛ اما با تمام تفاسیر این محصولات طرفداران و مخالفان خود را دارند که هر کدام به شیوه ای از نظرات خود حمایت می کنند .
در
گذشته نه چندان دور و زمانی که غذاها ساده تر و طبیعی تر بود بیماری ها کمتر بوده
است که امروزه محصولات تراریخته تا حد زیادی وارد زنجیره غذایی بشر شده‌اند و
بسیاری از افراد بیماری هایی مانند سرطان را ناشی از این محصولات می دانند ؛ اما با
تمام تفاسیر این محصولات طرفداران و مخالفان خود را دارند که هر کدام به شیوه ای
از نظرات خود حمایت می کنند .
به
گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان بسیج علمی ، پژوهشی و فناوری استان فارس، در محصولات تراریخته ، "دی.ان.ای”
موجودات با استفاده از روش‌های درون شیشه‌ای تغییر می‌یابد، یعنی دی‌ان‌ای (اسید نوکلئیک)
پس از ایجاد تغییر در خارج از بدن آن موجود یا گیاه، به درون سلول‌های آن منتقل می‌شود
به نحوی که بتواند به جزیی از دی‌ان‌ای آن موجود تبدیل شود.این تغییر می‌تواند موجب
تولید فراورده‌هایی شود که برای مثال در محصولات کشاورزی صفات مطلوبی مانند مقاومت
به آفات و تحمل خشکی،ایجاد کنند و این ویژگی را به نسل‌های بعدی محصول انتقال دهند
اینکه
آیا این نوع محصولات که با شیوه‌های نوین کشاورزی و کاشت گونه‌هایی مقاوم به منابع
آبی و علف کش‌ها و آفت‌کش‌ها می‌توانند به تجاری سازی برسند یا نه ؟ آیا امکان رشد
سرطان در محصولات تراریخته با توجه به استفاده نکردن از سم بیشتراست یا محصولات
ارگانیکی که از سم استفاده می‌شوند؟ با توجه به بحران آب در جهان و رشد جمعیت
انسانی و پدیده فقر و گرسنگی و بحران گرسنگی، تحقیقات علمی این محصولات و تجاری‌سازی
آن به کجا می‌رسند و آیا سبک زندگی اسلامی استفاده از محصولات تغییر ژن یافته را
می‌پذیرد یا خیر؟ سؤالاتی هستند که ذهن بشر به
ویژه دانشمندان و دانشگاهیان را به خود درگیر کرده است و بعضاً هم استفاده از این
محصولات در گرو تفسیرهایی در قالب نگاه های علمی ، سیاسی و فلسفی می باشد .
در
این گزارش با بررسی علمی به محصولات تراریخته نگاه می‌کنیم تا ببینیم از دیدگاه
علمی، این محصولات مفید بوده یا خیر؟
کارشناسان علم کشاورزی
این موضوع را در کارگروهی علمی در دانشکده کشاورزی شیراز مورد بررسی قرار دادند.
بهاردار، از اساتید
کشاورزی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز و منتقد امر با بیان اینکه باید این موضوع
را بدون تعصب با واقعیت‌های زندگی تطبیق داده و مقایسه کنیم، گفت: از ریاست جمهوری
ریگان یکی از سران موسانتو این ادعا را داشت که باید مالکیت و کنترل موجودات زنده را
در دست شرکت‌ها و عده‌ای از افراد قرار دهند.
به اذعان این استاد دانشگاه
این مساله علمی بیشتر قربانی نگاه سیاسی شده است که مدعیان و طرفداران استفاده از
تراریخته ادعا دارند که بدون استفاده از تولید تجاری محصولات تغییر ژن یافته نمی‌توان
جمعیت دنیا را سیر کرد .
بهاردار با اشاره به این
موضوع که طبق آمار فائو (سازمان کشاورزی و خواربار ملل متحد)، 70 تا 84 درصد
غذای جهان از طریق مزارع کوچک و زارعی که وسعت زیر یک تا 10 هکتار را دارند تولید
می‌شوند، بیان داشت: در حدود 1.5 میلیارد انسان بر روی این مزارع کار می‌کنند و این
کشاورزان که در مزارع کوچک خود غذای جهان را تولید می‌کنند، زیاد ارتباطی با
تکنولوژی ندارند.
وی با بیان اینکه تمرکز
بر برخی محصولات به صورت پایه ، مابقی محصولات را به حاشیه می‌برد، گفت: یک نگاه
انتقادی بر موضوع این است که بزرگ کردن و تسطیح زمین یک تکنولوژی تقلیدی بوده که پیاده
کردن آن در ایران از نظر اجتماعی و اقتصادی وجود ندارد؛ چرا که اگر به یک محصول به
صورت پایه تمرکز شود و زمین کشاورزی را گسترده کرد، ممکن است این مساله دچار مشکل
شود و کل محصول از بین برود ؛ ضمن اینکه
مالکیت خرد زمین دلبستگی بیشتری در تولید به وجود می‌آورد.
به گفته این فعال عرصه
کشاورزی، قرار بود پس از 20 سال از توسعه محصولات تراریخته در دنیا، بذر مقاوم به
علف شود و مصرف آفت‌کش‌ها و منابع آب نیز کم شود؛ درحالی‌که هیچ کدام از این
موضوعات محقق نشده است.
وی افزود : معتقدان به
امر تراریخته بر این باور هستند که مصرف گلیکوسید بی‌خطر بوده اما امروزه سازمان
ملل مشخص کرد که گلیکوسید ماندگاری بیشتری در خاک و آب دارد و آلودگی آن نیز
بالاست و علاوه بر آنکه کم‌خطر و هدفمند نبوده، بلکه باعث سرطان نیز می‌شود که این
موضوع توسط 15 نفر از متخصصین جهانی بررسی‌شده است.
بهاردار با اشاره به این
موضوع که با توجه به جمعیت مصرف‌کننده غذایی دنیا و تغییرات آب و هوایی برنامه‌ریزی
منسجمی در بخش کشاورزی وجود نداشته است، بیان داشت: مشکل اصلی دیگری که از زمان
ریگان به وجود آمده است کاهش بودجه دانشگاهی کشاورزی است که برای جبران این بودجه مراکز
شرکت‌های چندملیتی وارد عمل شده اند .
وی خاطر نشان کرد : با وجود
ارزش علمی مقالات کشاورزی ، این مقالات در حوزه امنیت غذایی مورد تشکیک قرار می‌گیرد،
چرا که اجازه رشد به مسائلی مانند محیط زیست و... در این مورد داده نشده است.
عالم زاده، از دیگر
اساتید دانشکده کشاورزی شیراز نیز در بیان دفاع از کشت محصولات تراریخته با اشاره
به آمار و ارقامی در کشت این محصولات در دنیا طی سال‌های مختلف ، بیان کرد: کشت
گیاهان تراریخته از سطح 1.5 میلیون هکتار در سال 2013 به 180 میلیون هکتار در سال
2016 در 28 کشور دنیا رسیده است که کشورهای اروپایی بیشترین سهم را دارند.
وی با اشاره به اینکه بیشترین
سطح کشت گیاهان دارویی در آمریکا می باشد که در حال حاضر به 71 میلیون هکتار رسیده
است، افزود: این معقول نیست کشوری با این حجم از سطح کشت خود مصرف‌کننده نباشد.
این مدافع استفاده از
محصولات تراریخته با بیان اینکه باید با افزایش عملکرد محصول ، سطح تولید را بالا ببریم، گفت: با افزایش تولید
گیاهان تراریخته دیگر نیازی نیست زمین‌ها و جنگل‌ها را از بین ببریم و می‌توانیم
تنوع محصول را نیز حفظ کنیم و علاوه بر تولید داخلی ، صادرات نیز داشته باشیم.
این استاد دانشگاه با
بیان اینکه سم باعث نابودی بسیاری از موجودات زنده می‌شوند و 40 درصد موجودات زنده
آبزی در سواحل و دریاها بر اثر استفاده از سم گیاهی از بین می‌روند، تصریح کرد: در
بحث ایجاد سرطان باید محصولات سم‌پاشی شده را با محصولات تراریخته مقایسه کنیم نه
محصولات غیر سم‌پاشی با محصولات ارگانیک.
عالم زاده گفت: ما امروز
می‌توانیم گیاهان تراریخته‌ای را تولید کنیم که مقاوم به شوری و خشکی باشند و بدون
نیاز به سم‌پاشی آفت کمتری نیز ایجاد کنند.
این متخصص دانشگاهی با
بیان اینکه خطر گلوکسید نسبت به دیگر سم‌ها بسیار کم است، عنوان کرد: در مهندسی
ژنتیک آگاهانه ژن تغییر می‌یابد و بسیاری از خطرات کاهش می‌یابد و با توجه به خطر
و تهدید بحران گرسنگی، باید دنیا به سمت دنیا افزایش محصولات تراریخته باشد.
پس از توجه به دو بحث
دفاع و انتقاد از کشت گیاهان تراریخته به این نتیجه می‌رسیم که حامیان و مدعیان
استفاده از محصولات تراریخته بر این باور هستند که با استفاده از علوم نوین ژنتیک
باید بذرهای تغییر ژن یافته و مقاوم جایگزین بذرهای سنتی شوند تا این‌گونه علاوه مشکل
تولید نیز حل شود .
اما دغدغه منتقدان این
محصول و مدافعان سلامت بشریت و امنیت غذایی بر این است که دخالت بیوتکنولوژی و
اصلاح ژنتیک محصولات که گیاهان تراریخته را به وجود می‌آورد ، علاوه بر اینکه
نتوانسته است با گذشت دو دهه از رشد آن چالش‌های اکولوژیکی را مرتفع سازد ، بلکه جوابگوی
کشت محصول باوجود بحران آب و خشکی نیز نبوده است و اثر تخریب‌کننده بر محیط‌زیست داشته
و ارتباط مستقیمی نیز با ایجاد سرطان و نابودی جان انسان دارد؛ هرچند این مناقشه
ایجاد سرطان بین دو گروه به دلیل استفاده از سم‌ها و آفت‌کش‌ها نیز وجود دارد.
مسئله استفاده از محصولات
تراریخته بر سبک زندگی نیز دارد و ضمن تبیین نگاه اسلامی و فلسفی آن باید مطالعات
دانشگاهی و تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام شود تا بتوان به الگوی مناسبی از
کشت با توجه به بحران آب و خشکی و امنیت غذایی بدون دخالت کارتل‌های چندملیتی
رسید.
مقایسه وضعیت علمی کشور در دوران پهلوی و پس از انقلاب+جدول
