سردار حیاتی می گوید: اولین مسئله حفاظت عقبه بود. یعنی اقدامات حفاظتی در منطقه خارج از منطقه نبرد. اقداماتی مثل استقرار نیرو در عقبه، حرکت شبانه نیروها و استقرار در مناطق روستایی و خانه‌های مسکونی، ارتباطات با رمز، کنترل فعالیت افراد غیر و حذف و انتقال غیرمحسوس افراد مشکوک از منطقه.
به گزارش گروه حماسه و جهاد دفاع پرس، در آستانه سالروز پیروزی انقلاب اسلامی همه چیز مهیا شد تا یکی از خاص‌ترین عملیات‌های آبی خاکی دنیا رقم بخورد؛ عملیاتی که به زعم کارشناسان نظامی دنیا غیرممکن و غیرعقلانی بود.
کارشناسان نظامی‌ای که بارها به کنار اروند آمدند و با مشاهده جریان طغیانگر اروند و عرض بیش از 1200 متری آن، این کار را غیرممکن دانسته و با شگفتی گفته‌اند محال است که غواصی از این رود عبور کرده باشد و عملیاتی در اینجا انجام شده باشد!
بیست بهمن ماه سالروز عملیات اعجاب انگیز والفجر هشت است. با توجه به این که سالروز این عملیات روز حفاظت اطلاعات هم نام گرفته و این نامگذاری هم به خاطر نقش اساسی حفاظت اطلاعات در موفقیت این عملیات بوده است. حاصل گفت‌وگوی صبح صادق با سردار «رضا حیاتی» از رزمندگان دوران دفاع مقدس و کارشناس مباحث حفاظتی پیرامون نقش حفاظت اطلاعات در عملیات والفجر هشت در ادامه می‌آید.
**سردار ابتدا در مورد کلیت عملیات والفجر هشت توضیح مختصری بدهید؟
قبل از ورود به بحث عملیات به خاطر تبرک بحث، به دو سخن از حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، امام خامنه‌ای(دامت ظله) اشاره می‌کنم. حضرت امام(ره) می‌فرمایند: ما در جنگ ریشه‌های انقلاب پربار اسلامی‌مان را محکم کردیم و پرده از چهره تزویر دشمنان کنار زدیم و در جای دیگر می‌فرمایند: «جنگ ما جنگ فقر و غنا بود. جنگ ما جنگ ایمان و رذالت بود و این جنگ از آدم تا خاتم زندگی ادامه دارد.» و یا می‌فرمایند: «جنگ ما موجب شد تمام سردمداران فاسد دنیا در مقام اسلام احساس رذالت کنند.» و مقام معظم رهبری هم در این خصوص جملاتی دارند که در انتهای صحبت‌ها عرض می‌کنم.
والفجر8، بزرگترین عملیات آبی - خاکی جهان
بزرگترین عملیات آبی- خاکی جهان بیستم بهمن ماه سال 1364 که همزمان می‌شد با ایام فاطمیه با هدف تصرف شهر فاو، ام القصر و قطع دست دشمن متجاوز از خلیج فارس و با رمز یا فاطمه الزهرا(س) ساعت 22:22 شب در منطقه عمومی فاو و آبادان آغاز شد. این عملیات والفجر هشت نام داشت.
**توضیح بیشتری در رابطه با منطقه فاو و رودخانه اروند بدهید.
از لحاظ جغرافیای ویژگی‌های منطقه عمومی فاو و آبادان به این شکل است که شهر فاو برای عراق یک شهر استراتژیک است و در جنوبی‌ترین قسمت عراق قرار دارد و در واقع یک بندر در ساحل خلیج فارس و در حاشیه اروند است. رود اروند در شرق و خور عبدالله هم در غرب آن قرار دارد. فقط از سمت ام القصر به عراق متصل است با جاده استراتژیک فاو - بصره.
دو طرف رودخانه اروند، نخلستان است و تقریباً حالت باتلاقی و همیشه خیس با گِل نرم دارد. رودخانه بهمن شیر به موازات اروند است و به خلیج فارس منتهی می‌شود. در شمال شهر فاو شهر بصره است. منطقه دریاچه نمک که کارخانه نمک هم در آن جا است با داشتن سیل‌بندهای متعدد، مهمترین عارضه مصنوعی منطقه است و در این منطقه به دلیل آن که زمین نمک زار است همیشه حالت باتلاقی دارد و اگر کمی هم باران ببارد، حرکت برای ادوات زرهی هم مشکل می‌شود و فقط ادوات شنی‌دار می‌توانند وارد شوند.
خیلی از نظامی‌های دنیا اجرای عملیات والفجر 8 را ناممکن می‌دانستند
اروند هم که عرض 1200 متری دارد، چهار جریان در آن وجود دارد و 3/5 متر موج و جزر و مد دارد. دو طرف آن باتلاقی است و تمام ساحل از رأس بیشه تا ام القصر تمامش سنگرهای بتونی «ب» شکل است و دو طرف رودخانه نخل است که یگان زرهی نمی تواند حرکت کند. از طرف حاشیه اروند (در خاک عراق) هم به اصطلاح صد درصد مسلح است یعنی پر از موانع خورشیدی و سیم خاردار حلقوی و منطقه مین گذاری شده تا سنگر دوشکا و... همه اینها را باید رد کرد و فاو را تصرف کرد. از نظر خیلی از نظامی‌های دنیا این عملیات اشتباه بود بنا به دلایلی که بالا عرض کردم و چندین دلیل دیگر.
**سوالی که پیش می‌آید اینکه، چرا سالروز این عملیات را روز حفاظت اطلاعات در سپاه نامگذاری کردند؟
همانطور که می‌دانید اطلاعات مبنای تصمیم گیری است. هر طرف که در جنگ درگیر است باید دشمن و حرکات و شرایط دشمن را به طور کامل بررسی کند و نسبت به آن تصمیم گیری نماید. چه بخواهد حمله کند و چه قصد دفاع داشته باشد.
با بررسی وضعیت اطلاعاتی عراق که دشمن چه توانایی‌های اطلاعاتی در منطقه دارد این مسئله روشن‌تر می‌شود، دشمن به لحاظ حساسیت منطقه فاو و به لحاظ کنترل و دیده بانی، در منطقه از دکل‌های 42 متری استفاده می‌کرد که اینها هر کدام از هم صدمتر فاصله داشتند.
کلیه جاده‌های منطقه به ویژه جاده‌هایی که عمود بر رودخانه اروند بودند زیر دید دشمن بودند و به راحتی می‌توانستند ببینند. دشمن هفته‌ای یک بار عکسبرداری هوایی انجام می‌داد که تغییرات زمین تجمعات جدید و احداثات جدید را بتواند کشف کند.
برخی از سلطنت طلب‌ها و منافقین ماموریت مخابره اطلاعات به دشمن داشتند
این را هم بگویم در مدت دو ماهی که من در منطقه بودم، روزها هوا ابری بود و شب‌ها هوا صاف، یعنی در روز هواپیمای دشمن نمی توانست بیاید و عکس بگیرد. دستگاه‌های «رازیت» در اختیار عراق بود که کلیه رفت و آمد خودروها و نوع خودروها را هم ثبت می‌کرد. از سوی دیگر طایفه‌هایی در آن منطقه هستند که اقوامی در عراق و منطقه بصره دارند و با آنها در ارتباط بودند و می‌توانستند عامل جمع آوری اطلاعات شوند.
از سوی دیگر گروه‌هایی مثل منافقین، عوامل سلطنت طلب و خلق عرب هم بودند که وظیفه جمع آوری اطلاعات و جاسوسی را برای دشمن داشتند. معابر آبی هم در نخلستان‌ها وجود داشت که به وسیله یک قایق کوچک به راحتی می‌توانستند از طریق آب به راحتی بیایند و اطلاعات کسب کنند.
منافقین در آن موقع با جاسوسی تلفنی هم خیلی اطلاعات جمع می‌کردند. یک پست شنودی هم عراق در شمال دریاچه نمک در محل لشکر 26 پیاده خود مستقر کرده بود که این پست شنود، با فعال کردن یک دکل در اول جاده «ام القصر» تا عمق 60 کیلومتری جبهه ما را می‌توانست شنود کند.
قطع شنود عراقی‌ها
از همه اینها گذشته، کمک‌های اطلاعاتی غرب و شرق را در ادامه عکس‌های ماهواره‌ای و نیز حضور تیم‌های گشتی عراق در منطقه که دو دسته بودند؛ مردان قورباغه‌ای که تا حد ساحل می‌آمدند و به شناسایی و گزارش گیری از منطقه ساحلی می‌پرداختند و چند بار هم مشاهده شد که ارتباطات سیمی ما را هم با وصل کردن سیم به سیم‌های ارتباطی‌مان شنود کرده‌اند که ما چک می‌کردیم و به سرعت قطع می‌کردیم.
یک تیم دیگر هم داشتند که در عمق کار می‌کردند اولین مأموریت‌شان هم ارتباط با جاسوس‌هایشان بود و کارشان بررسی تغییرات جابه جایی ها و گفتارهایی که به گوششان می رسید حتی شایعات داخل را هم به دشمن اطلاع می‌دادند.
از خساراتی که به عراق طی این عملیات وارد شد، می‌شد به راحتی به سرمایه گذاری عظیم عراق در حفظ آن منطقه پی برد. یعنی این طور نبوده که عراق فکر حمله به این منطقه را نمی کرده که تأسیسات دفاعی و نیز اقدامات شناسایی و اطلاعاتی نسبت به آن انجام دهد. از این جهت با ورود دقیق و حساب شده حفاظت اطلاعات و انجام اقدامات حفاظتی شدید، در واقع حفاظت اطلاعات یک نقش اساسی و کلیدی را با اقدامات خود در عملیات والفجر هشت انجام داد که همین امر موجب شد، سالروز عملیات والفجر هشت روز حفاظت اطلاعات در سپاه نام گیرد.
البته این را هم بگویم که هر آنچه شد کمک و یاری خداوند بود. در واقع این عملیات مصداق عینی آیه «وجعلنا...» شد و این توسلات و توکل به خدای متعال و ائمه اطهار(ع) کمک کار ما در اجرای این عملیات با آن کیفیتی که عرض خواهم کرد، شد.
**از اقدامات اطلاعاتی عراق صحبت کردید، چه کارهایی برای مقابله با این اقدامات انجام دادید یا به عبارت بهتر، حفاظت در این عملیات چه نقشی را ایفا کرد؟
در این زمینه چون بسیار بحث گسترده‌ای است در چند بخش به اختصار عرض می‌کنم. اولین مسئله حفاظت عقبه بود. یعنی اقدامات حفاظتی در منطقه خارج از منطقه نبرد. اقداماتی مثل استقرار نیرو در عقبه، حرکت شبانه نیروها و استقرار در مناطق روستایی و خانه‌های مسکونی، ارتباطات با رمز، کنترل فعالیت افراد غیر و حذف و انتقال غیرمحسوس افراد مشکوک از منطقه.
در زمینه نقل و انتقالات، کنترل شدید روی ترددهای نیروها، ارائه سهمیه به یگان‌ها برای تردد و جابه‌جایی، توجیه حفاظتی رانندگان و استفاده از وسایل نقلیه شخصی و عمومی جهت انتقال نیرو و تجهیزات و عدم شک آفرینی برای دشمن اقدامات حفاظتی خوبی انجام گرفت.
اقداماتی حفاظتی قبل از شروع عملیات
همچنین در رابطه با عملیات مهندسی هم با تمرکز کردن مرکز طراحی و اجرا و عدم احداث مواضع پدافندی تا زمان شروع عملیات، انجام فعالیت مهندسی در شب و احداث جاده زیر پوشش نخلستان و انتقال نامحسوس و مخفی دستگاه‌های مهندسی صورت می‌گرفت. در زمینه توجیه فرماندهان هم اقدامات سنجیده‌ای صورت گرفت. از جمله منع تردد با خودرو فرماندهی و برگزاری جلسات تحت حفاظت خاص، عدم ورود علنی و احتیاط در فعالیت‌ها.
در حوزه نیروی انسانی هم با بررسی صلاحیت کلیه مسئولان و دست اندرکاران یگان‌ها کار شروع شد. از همه تعهد گرفته شد و همه توجیه حفاظتی شدند.
در زمینه شناسایی هم اقدامات حفاظتی صورت گرفت. از جمله تمرکز قرارگاه شناسایی، اجرای حداکثر حفاظت بر روی عناصر شناسایی، استفاده از نیروهای مجرب، ممنوعیت ارتباط با دیگران و عقبه به جز فرمانده مشخص، افزایش عملیات فریب شناسایی در منطقه‌ای که به عنوان منطقه عملیات فریب انتخاب شده بود و توجیه نیروهای شناسایی به جهت این که در صورت کشف و اسارت به دست دشمن در توجیه عملیات چه بگویند، مثلاً بگویند عضو یگان نیروی دریایی هستند.
غافلگیری دشمن در اجرای عملیات
منطقه نبرد نیز از مردم محلی تخلیه شد و علت را هم اقدامات عراق برای بمباران منطقه اعلام کردیم. کلیه نیروهای مسلح را هم از منطقه خارج کردیم و فقط نیروهای سپاه و آن هم افراد عمل کننده در عملیات در منطقه مستقر شدند و بهانه این کار را هم تقسیم خطوط پدافندی میان نیروها اعلام کردیم. تشدید گشت‌های کنترلی و دستگیری افراد مشکوک را هم پیگیری و ورود و دعوت غیرنظامیان حتی مسئولان کشوری را به منطقه ممنوع اعلام کردیم.
با انجام یک تک فریب که ارتش و سپاه متمرکز روی جزیره ام الرصاص انجام دادند، دشمن تا سه روز از شروع عملیات گمان می‌کرد که نبرد اصلی روی ام الرصاص است و تدارک دفاعی عجیبی در آن جا دیده بود.
در زمینه اقدامات حفاظتی درباره فرماندهان هم کالک عملیات را رده بندی کردیم و کالک عملیاتی که قبل از این تا رده فرمانده گروهان یکی بود، حیطه بندی شد.
** و نتیجه آن همه اقدامات بزرگ حفاظتی چه شد؟
با توجه به اقدامات تأمینی و حفاظتی و رعایت این نکات در فعالیت‌های قبل از عملیات و آماده سازی و عدم شک دشمن و نیز انجام عملیات فریب در منطقه هورالهویزه، بعد از سه روز که نیروهای گارد ریاست جمهوری که ویژه ترین و زبده ترین نیروهای عراقی بودند، متوجه عملیات فریب، شدند. به سمت فاو حرکت کردند، ولی به علت آن که تجهیزات لازم برای پیشروی در منطقه فاو در اختیارشان نبود و در محاصره نیروهای سپاه قرار گرفتند، ضربه سنگینی خوردند. البته عراق سپاه سوم و هفتم خود را از قبل برای حفاظت از فاو آن جا مستقر کرده بود.
ورود رزمندگان و غواصان به فاو داستان‌های زیادی دارد. در شب عملیات تاریکی و ظلمت شب به حدی بود که اگر فردی که نزدیک می شد تا صحبت نمی کرد، نمی توانستی بفهمی ایرانی است یا عراقی! به مدد الهی با بارش باران در شب عملیات هم توانستیم از غفلت نیروهای عراقی استفاده کنیم و عمده نیروهای عراقی غافلگیر شدند.
جا دارد در انتهای صحبت هایم اشاره‌ای به قسمتی از سخنان مقام معظم رهبری کنم که ایشان خاص عملیات والفجر هشت و در جمع دانشجویان بیان کرده‌اند:
«... ما والفجر هشت را که حرکت نشدنی و باور نکردنی است، داشتیم... حتماً می دانید که اطلاعات در جنگ نقش بسیار مهم و فوق العاده ای دارد؛ اما زیر دید این ماهواره ها، ده ها هزار نیرو رفتند تا پای اروندرود و دشمن نفهمید! با شیوه های عجیب و غریبی که می دانم شماها چیزی از آنها نمی دانید. اینها با کامیون، با وانت، به شکل های گوناگون مثل این که گویا هندوانه بار کرده اند، توانستند ده ها هزار نیروی انسانی را با پوشش های عجیب و غریب و در شب تاریکی که ماه هم در آن شب ها نبود، به کناره اروندرود منتقل کنند...»
