خروج از سر اجبار

«باراك اوباما»، رئيس جمهور آمريكا، پس از پايان كنفرانس ويدئويي با «نوري المالكي»، نخست وزير عراق داشت با اعلام تصميم نهايي واشنگتن درباره عقب نشيني از عراق،گفت: واشنگتن به تعهد خود براي خارج كردن تمام نظاميان آمريكايي از عراق تا پايان سال جاري ميلادي (10 دي ماه) متعهد است و همان طور كه وعده داده شده بود، تمام نظاميان ما تا پايان سال به كشور باز مي گردند و به اين ترتيب، پس از 9 سال سرانجام جنگ آمريكا در عراق به پايان مي رسد. اظهارات اوباما درباره تصميم واشنگتن به خروج از عراق، اگرچه با استقبال و هياهو در رسانه هاي غربي همراه بود؛ ولي ناظران، با ابهام به اين ادعا نگريسته اند. سوال اساسي كه براي آگاهان مسائل سياسي عراق مطرح است، اينكه آيا حركت اخير آمريكا در خروج از عراق، يك تاكتيك تبليغاتي است و يا آمريكايي ها از طرح اين موضوع، هدف خاصي را دنبال مي كنند؟

آمريكا از ابتداي حمله به عراق، اين كشور را نقطه آغازين و گام نخست ايجاد تغييرات اساسي و بنيادين در منطقه خاورميانه و در قالب «طرح خاورميانه بزرگ» قرار داد؛ اما مجموعه عواملي كه حاكي از ناكامي هاي آمريكا در منطقه و عدم توانايي آن كشور در پيشبرد طرح ها و برنامه هاي اوليه خود از جمله دموكراسي سازي و ايجاد تغييرات بنيادين در خاورميانه است، ابعاد و پيامدهاي مختلفي داشت كه در مسائل و حوزه هاي گوناگون تأثيرات خود را نشان داد. درگيري طولاني مدت در عراق، ناكامي هاي سياسي و امنيتي در اين حوزه و عدم پيشبرد برنامه هاي سياسي، شرايط جديدي را به آمريكا تحميل كرد كه در توافق براي خروج نيروها نمود يافت و آمريكا به ناچار براي خروج از بن بست اين پيامد هاي ناگوار، خفت و خواري شكست خروج از عراق را به تن خريد.

شرايط خاص و جديد آمريكا در منطقه خاورميانه و مجموع تحولات پيراموني آن، نقش عمده اي در خروج نيروهاي آمريكايي از عراق دارد. از جمله خلأ سياسي و ايدئولوژيك آمريكا در منطقه كه در پيامد تحولات و عوامل مختلف به وجود آمده، اجبار آمريكا براي خروج از عراق را در پي داشته است.

علاوه بر موارد ياد شده، عوامل داخلي آمريكا نيز در تصميم براي خروج نيروهاي نظامي آمريكا از عراق نقش داشته است. در اين راستا مي توان به وعده هاي انتخاباتي اوباما مبني بر خروج از عراق، ملاحظات دولت اوباما در مورد انتخابات كنگره، كاهش محبوبيت اوباما در آمريكا و وضعيت افكار عمومي اين كشور و همچنين وضعيت اقتصادي و ظرفيت نظامي آمريكا اشاره كرد.

در طول بيش از هفت سال اشغال عراق، سه تريليون دلار از طرف آمريكا هزينه شده و 4400 سرباز آمريكايي و بيش از صدهزار غيرنظامي عراقي كشته شده اند. در واقع، به گمان برخي كارشناسان، بروز بحران اقتصادي تا اندازه اي به دليل بروز جنگ عراق بود و افزايش هزينه هاي جنگ و تلفات انساني ارتش آمريكا باعث شده بود كه خروج از عراق به يكي از خواسته هاي افكار عمومي آمريكا تبديل شود.

در عرصه داخلي آمريكا، نگراني دموكرات ها از انتخابات ماه نوامبر كنگره اين كشور، از عوامل ديگر خروج آمريكا از عراق بود. حزب دموكرات چهار سال پيش توانست با پيروزي در انتخابات ميان دوره اي كنگره و دو سال پيش در انتخابات رياست جمهوري، به برتري نسبي در برابر جمهوري خواهان دست يابد و در تلاش است تا اين برتري را حفظ كند. به اعتقاد بسياري از كارشناسان، اين انتخابات نقشي اساسي در آينده حزب دموكرات و شخص اوباما دارد و مي تواند حتي بر انتخابات رياست جمهوري 2012 نيز اثرگذار باشد.

از اين رو، اعلام پايان عمليات نظامي در عراق، فرصت مناسبي براي وي و دموكرات ها بود تا از آن به عنوان يك برگ برنده استفاده كنند. هر چند نظرسنجي هاي بعد از خروج نيروهاي نظامي از عراق نيز نشان دهنده تغيير قابل ملاحظه اي در وضعيت دموكرات ها در انتخابات آينده نيست و سران كاخ سفيد به گمان خود با خروج از عراق، اقدام پيروزمندانه اي انجام داده اند.

در پايان ذكر اين نكته ضروري است كه اگرچه خروج نيروهاي نظامي آمريكا از عراق بنا به گفته رئيس جمهورآمريكا بر مبناي توافق نامه 2008 انجام مي گيرد؛ ولي اين خروج ذلت بار آمريكا از عراق، به معناي پيروزي اراده ملت عراق بر خواست اشغالگرانه مقامات كاخ سفيد بود و پرواضح است كه آمريكا به هر نحوي خواستار ادامه اشغالگري در عراق بود و براي باقي ماندن در عراق از نيرنگ هاي گوناگوني استفاده كرد؛ اما در پايان، در مقابل خواست مردم عراق تسليم شد و دستور خروج كامل نظاميان خود را صادر كرد و پس از 9 سال كشور عراق را با ذلت و خواري، ترك مي كند.