شهید آوینی الگو و شاخصۀ هنرمند متعهد و انقلابی است
بعد از عمليات خيبر، دشمن علاوه بر سازماندهي سپاه‌هاي اول، دوم،سوم و چهارم، اقدام به تشكيل فرماندهي شرق دجله و رده‌هاي مواضع پدافندي در سراسر منطقه جنوب كرد و در مسير آبراهها و در داخل نيزارها كمين‌هايي قرار داد تا در صورت هجوم نيروهاي ايراني، نقش هشداردهنده و تاخيري داشته باشند و از نزديكي نيروهاي شناسايي به خط دشمن نيز ممانعت به عمل آورد و به منظور زير نظر داشتن هرگونه تحرك و داشتن ديد كلي بر هور و اطراف آن دكل‌هاي متعددي را نصب كرد.
گذشته از كمين و نصب دكل‌ها، در آبراهها موانع قابل ملاحظه‌اي ايجاد كرد كه گذشتن از آن ها بسيار سخت و بلكه غيرممكن مي‌نمود. بعد از اين موانع، سيل‌بندي هم مشرف بر آب به عرض ١٢ متر و ارتفاع ٢ متر احداث كرده و بر روي آن سنگرهاي متعددي تعبيه كرد كه از سه جهت، داراي ديد كافي بر روي آب بود.
در حالي كه دستيابي به يك جناح از دشمن در شمال بصره و قطع جاده مهم بصره – العماره، كه مي توانست منطقه مانور مناسبي را براي عمليات‌هاي آينده به سمت بصره و يا العماره باز نموده و دروازه جديدي را براي ورود به مناطق خشكي جديد بگشايد، هم چنان به عنوان يك هدف مهم تلقي مي شد؛ عواملي هم چون تجربيات به دست آمده از عمليات خيبر در خصوص الزامات پشتيباني و تاكتيكي و عمليات آبي و خاكي، جبران بسياري از نواقص و كمبودهاي مهندسي موجود در عمليات مذكور، در اختيار داشتن جزاير مجنون به عنوان مناطق واسط و سرپل كه امكان تمركز نيروها و انتقال تجهيزات به جلو را تسهيل مي‌نمود، موجب شدند منطقه غرب هورالهويزه مجدداً براي انجام عمليات بزرگ بعدي انتخاب گردد.
**اهداف عمليات
دستيابي و تسلط بر جاده العماره – بصره و نيز راهيابي به مركز اصلي هورهاي غرب دجله – كه استان هاي ناصريه، بصره و العماره را احاطه كرده است – و هم چنين تسلط بر شرق دجله همراه با انهدام نيرو از جمله اهداف اين عمليات بود.
هم چنين تسلط بر شرق دجله همراه با انهدام نيرو از جمله اهداف اين عمليات بود. هم چنين، پاكسازي پاسگاه هايترابه، بلال، ابوليلهو نيز روستاهايالبيضه، الصخره،پَد خندقو انهدام پل هايالعزير، خندقو . . . در حد شمالي منطقه عمليات؛ و پاكسازي روستاها و انهدام پل هايي همچونجوبيرو . . . در حد جنوبي منطقه در دستور عمليات بود.
**منطقه عمليات
منطقه عمليات در غرب هورالهويزه واقع است كه از شمال به تراب هوزجيهو از جنوب به القرنه و كانال سوئيب محدود مي‌گردد. اين منطقه داراي دو نوع طبيعت متفاوت است: يك خشكي در قسمت غربي كه حداقل عرض آن ٢ كيلومتر در زجيه و حداكثر عرض آن ٨ تا ٩ كيلومتر در عزير و الهاله است و ٢ هور بزرگ (هورالهويزه در شرق و هورالحمار در غرب) اين خشكي را احاطه نموده‌اند.
طول منطقه عمليات از ترابه تا الهويدي حدود ٥٠ كيلومتر مي‌باشد. زمين آن از جنس خاك رس نمكي و به حالت گرد است. در نزديكي سيل‌بندهاي هور نيز با نشست آب، منطقه حالت باتلاقي به خود مي‌گيرد.
همچنين، منطقه مذكور توسط رودخانه دجله به دو قسمت شرقي و غربي تقسيم مي‌شود كه ٣/٤ خشكي منطقه در شرق رودخانه واقع است. جاده حساس و مهم بغداد – بصره نيز در غرب رودخانه واقع است.
وسعت كل منطقه عمليات اعم از خشكي و هور ١٠٠٠ كيلومترمربع است كه ٢٥٠ كيلومترمربع آن خشكي و مابقي آن هور است، در اين منطقه يكي از بزرگ‌ترين ذخاير نفت عراق موجود است كه دولت عراق مشغول بررسي و نقشه‌برداري آن شده بود.
**استعداد دشمن
از منطقه قلعه صالح تا نهر سوئيب تحت فرماندهي نيروهاي شرق دجله بود. استعداد و نحوه گسترش يگان هاي دشمن به صورت زير بود:
الف– فرماندهي دفاع الاهوار؛ از قلعه صالح تا الكساره:
دو گردان كماندويي يوسف و عبدالله از لشكر ١٠.
تيپ ٢ كماندويي سپاه چهارم .
ب– لشكر ٣٥ پياده؛ از منطقه الكساره تا نهر روطه.
-تيپ ٤٢٩ پياده با پياده با ٣ گردان.
-تيپ ٩٤ پياده با ٣ گردان.
- قاطع‌القادسيه، خالد، الصناديه، صدام، دينار الثاني.
- دو گردان كماندويي الفيحا و محمد قاسم از لشكر ٥ مكانيزه.
-نيروهاي كماندو الشيباني.
- ٤ گردان تانك .
- ٥ گردان توپخانه.
ج – فرماندهي نيروهاي دفاع از بصره، از نهر روطه تا نهر سوئيب:
-تيپ ٩٣ پياده با ٣ گردان.
-تيپ ٧٠٣ پياده با ٣ گردان.
-قاطع الشهيد .
-يك گردان تانك.
-يك گردان توپخانه.
د – لشكر ٣١ پياده ، از نهر سوئيب تاپاسگاه طلائيه:
-تيپ ١١٨ پياده.
-تيپ ٤٩ پياده.
-تيپ ٦٠٥ پياده.
-سه گردان توپخانه.
نيروهاي كه دشمن حين عمليات براي پاتك وارد منطقه كرد نيز عبارت بودند از:
- لشكر ١٠ زرهي با تيپ هاي ١٧ و ٤٢ زرهي و ٢٤ مكانيزه.
- لشكر گارد رياست جمهوري با تيپ هاي ١ مكانيزه، ٢ زرهي، ٣ نيروي مخصوص و ٤ زرهي.
-لشكر ٤ پياده كوهستاني با تيپ هاي ٥، ١٨ و ٢٩ پياده.
-لشكر ٦ زرهي با تيپ هاي ١٦ و ٣٠ زرهي و ٢٥ مكانيزه.
-لشكر ١ مكانيزه با تيپ هاي ٢٧ مكانيزه، ٣٤ زرهي و ٥١ مختلط.
-لشكر ٥ مكانيزه با تيپ‌هاي ٢٠ و ١٥ مكانيزه.
-تيپ هاي ٦٥، ٦٦ و ٦٨ نيروي مخصوص.
- تيپ ١٠ زرهي.
**قواي خودي
نيروهاي عمل كننده در منطقه تحت پوشش سه قرارگاه عملياتي و با فرماندهي مركزي قرارگاه خاتم الانبياء (ص) به شرح زير تشكيل گرديده بود:
قرارگاه نجف تحت فرماندهي قرارگاه خاتم الانبياء (ص) هدايت نيروهاي زير را به عهده داشت:
- لشكر ٢٥ كربلا.
- لشكر ١٤ امام حسين (ع).
- لشكر ٥ نصر.
- لشكر ٧ ولي عصر (عج).
-تيپ ١٥ امام حسن (ع).
-تيپ ١٨ الغدير.
-تيپ ٢١ امام رضا (ع).
-گردان هاي ويژه شهيد صدر.
-گروه ٢٢ توپخانه (٢ گردان).
- گروه ٤٠ توپخانه رسالت (١ آتشبار).
- لشكر ٧٧ پياده ارتش.
**محدوده عملياتي قرارگاه نجف: از منطقه ترابه تا آب راه نينوا .
قرارگاه كربلا تحت فرماندهي قرارگاه خاتم الانبياء(ص) هدايت نيروهاي زير را به عهده داشت:
-لشكر ١٧ علي ابن ابي طالب (ع).
- لشكر ٣١ عاشورا.
- لشكر ٨ نجف اشرف.
- لشكر ٢٧ محمد رسول الله (ص).
-تيپ مستقل ٤٤ قمربني هاشم (ع).
- لشكر ٢١ پياده ارتش با ٩ گردان پياده، ٢ گردان مكانيزه و ٣ گردان تانك.
-لشكر ٢٨ پياده ارتش.
- گردان هاي ٣٢٧، ٣٥٠، ٣٤٧، القارعه، ٣٩٧، ٣٧٢، ٣٦٤ و ٣٤٣ توپخانه.
**محدود عملياتي قرارگاه كربلا: از جنوب خط حد قرارگاه نجف تا شمال پَد الهويدي
قرارگاه نوح تحت فرماندهي قرارگاه خاتم الانبياء (ص) هدايت نيروهاي زير را به عهده داشت:
- لشكر ٤١ ثارا. . . .
-تيپ احمد ابن موسي.
**محدوده عملياتي قرارگاه نوح: از پد الهويدي تا كانال سوئيب.
هم چنين، دو قرارگاه ظفر ١ و ٢ تحت نظر قرارگاه خاتم الانبياء (ص) براي قرارگاه هاي نجف و كربلا منظور شده بود:
الف – قرارگاه ظفر ١
از سپاه، تيپ ويژه شهدا
از ارتش، تيپ ١ از لشكر ٢٣ نوهد
ب – قرارگاه ظفر ٢
از سپاه، تيپ مستقل ٣٣ المهدي (عج)
از ارتش، تيپ مستقل ٥٥ هوابرد (٤)
در مجموع، نيروهاي عمل كننده سپاه عبارت بودند از: ٣٤٥ /٣١ بسيج، ٩٦٤ / ١٣وظيفه و ١٧٠١٠ پاسدار.
**طرح عمليات
براي انجام عمليات، منطقه مورد نظر به دو محور شمالي و جنوبي تقسيم شد. محور شمالي به قرارگاه نجف، و محور جنوبي به قرارگاه كربلا واگذار شد.
قرارگاه نجف از شمال البيضه تا امتداد آب راه جمل و قرارگاه كربلا از شمال،مقابل آب راه جمل و روستاي نخيره در شرق دجله؛ و از جنوب، منطقه القرنه (خط الهاله) وارد عملمي شدند. قرارگاه نوح (ع) نيز ماموريت داشت ضمن تصرف پدافندي و گسترش در آن محور، به سوي پلزردان پيشروي كند و سپس كانال سوئيب را شكافته و آب را به سمت بصره جاري نمايد.
همچنين به دو قرارگاه فرعي ظفر و نجف ٢ ماموريت‌هاي جداگانه‌اي به صورت احتياط و نيز انجام مليات فريب واگذار شد. به اين ترتيب كه قرارگاه ظفر مي بايد آماده مي‌شد تا در صورت امكان به طريق هلي برد از العزيز به طرف شمال – در غرب روخانه دجله – حركت كند. نجف ٢ نيز ماموريت اجراي آتش روي جاده العماره – بصره و شمال پل العزير به عهده داشت.
**شرح عمليات
عمليات در ساعت ٢٣ روز ٢٠/١٢/١٣٦٣ با اسم رمز مبارك ياالله، ياالله، ياالله و قاتلوهم حتي لاتكون فتنه، يا فاطمه الزهرا، يا فاطمه الزهرا، يا فاطمه الزهرا(س) آغاز گرديد و در همان ساعات اوليه، تمامي خطوط و استحكامات دشمن به سرعت در هم كوبيده شد.
در منطقه قرارگاه كربلا، لشكرهاي ٨ و ٣١ به سرعت خود رابه خط دوم دشمن رسانده و در ساعت ٢ بامداد پس از پاكسازي اين خط كه داراي تعدادي مين پراكنده نيز بود، به سمت دجله حركت نمودند. تيپ ٤٤ نيز پس از شكستن خط اول، سريعا يك گردان ١١٠ نفري انفجار را به همراه مواد لازم از روي جاده خاكي جوبير به سمت پل فرستاد و در ساعت ٠٢:30 اعلام كرد كه پل بتوني جوبير را از دوطرف منهدم نموده است.
در منطقه قرارگاه نجف، به علت وجود چند كمين در فاصله زيادي از خطوط اول دشمن، موج دوم نيروها كه مي بايست از آبراه هاي اصلي حركت كنند با اين كمين ها درگير و در نتيجه متوقف شدند و تا ساعاتي بعد مشغول پاكسازي منطقه گرديدند.
يكي از يگان‌هاي قرارگاه نوح نيز در قسمت پَد الهويدي و سيل بند اول دشمن به سيم هاي خاردار و موانع دشمن برخورد كرد و سپس با تعويض محور و حل مشكلات در ساعت ٣ بامداد خط اول را شكسته و پاكسازي پَد الهويدي را تا ساعت ٠٣:20 به پايان رساند و سپس به سمت داخل پيشروي كرد.
در آغاز روشنايي صبح (ساعت ٦) قرارگاه نجف پاكسازي خط اول خود را به جز البيضه به اتمام رساند در حالي كه واحدهايي از لشكرهاي ٧، ٥ و ١٤ روي خط دوم درگير بودند. در اين ميان، نيروهاي لشكر ٢٥ به علت طولاني بودن مسير خود تا صبح به هدف نرسيده و به عقب بازگشتند. منطقه ترابه نيز به طور كامل پاكسازي گرديد.
پس از الحاق نيروهاي قرارگاه كربلا در خطوط اول و دوم، لشكر ١٧ از سمت شمال به سمت دجله اقدام به پدافند به سمت شمال نمود و واحدهايي از لشكرهاي ٨ و ٣١ به كنار دجله رسيدند.
در منطقه قرارگاه نوح نيز لشكر ٤١، پَد الهويدي و سيل بند اول را پاكسازي كرد.
با شروع روشنايي صبح، پاتك هاي دشمن نيز آغاز شد. فشارهاي ممتد دشمن در طول روز اول منجر به بازپس گيري پَد الهويدي و رخنه محدود در چند محور ديگر گرديد. در شب دوم، واحدهايي از قرارگاه نجف در محور چهارراه دوم پَد خندق و جنوب آن وارد عمل شدند. ليكن با مقاومت دشمن مجبور شدند به مواضع قبلي خود بازگردند. در اين ميان، قرارگاه كربلا موفق شد منطقه پيشرفتگي رودخانه دجله و جنوب جوبير(كيسه اي) را تصرف و تامين نمايد. هم چنين، واحدهايي از اين قرارگاه موفق شدند خود را به دجله رسانده و ضمن وارد آوردن ضربات موثري بر دشمن، رو به جنوب پدافند نمايند.
با شروع روشنايي صبح روز دوم، پاتك‌هاي دشمن با شدت بيشتري آغاز گرديد و تا پايان اين روز موفق به تصرف سيل بند دوم و الصخره و رخنه در برخي نقاط سيل بند اول در جنوب و شمال پَد خندق گرديد.
در منطقه قرارگاه كربلا، پاتك‌هاي دشمن عمدتاً از منطقه الهاله به سمت همايون انجام شد كه پس از انهدام تعدادي تانك و نفربر و به گل نشستن تعدادي ديگر، دشمن بدون نتيجه عقب نشست.
در روز سوم عمليات، با بمباران هوايي دشمن تعدادي از واحدهاي قرارگاه نجف در وضع نامناسبي قرار گرفتند. چهارراه پَد خندق نيز به دست دشمن افتاد و نيروهاي خودي در ٦٠٠ متري شرق اين چهار راه مستقر گرديدند.
در شب و روز چهارم عمليات، واحدهاي قرارگاه نجف در شمال چهارراه پَد خندق به دليل عدم الحاق به جنوب و نيز فشار دشمن، به مواضع اوليه خود عقب‌نشيني كردند. هم چنين يكي از واحدهاي قرارگاه كربلا از خط صفين ٣ به سمت شمال تك نمود كه در بعضي از محورها تا جاده خندق پيشروي كرد، ليكن به دليل عدم پاكسازي منطقه و نيز عدم الحاق با نيروهاي قرارگاه نجف مجبور شد به خط صفين ٣ باز گردد. سپس، پاتك هاي شديد دشمن به خط پدافندي صفين ٣ آغاز شد. در اين پاتك ها، دشمن نتوانست رخنه‌اي در خط پدافندي مذكور ايجاد كند.
در شب پنجم، قرارگاه كربلا با نيروهاي باقي مانده خود به غرب دجله تك نمود. اگر چه اين قرارگاه توانست ضمن انهدام نيروهاي دشمن مستقر در شرق برگراه، قسمت اعظم پل ابوعران را تخريب كند، ليكن با فشارها دشمن از سمت شمال، جنوب و جنوب شرقي تا صبح روز پنجم (٢٥/١٢/٦٣) مجبور شد منطقه غرب دجله را به جز سيل بندغربي – در داخل كيسه اي – را تخليه كند.
با روشنايي صبح روز پنجم پاتك‌هاي دشمن با شدت تمام آغاز گرديد و تا بعد از ظهر اين روز دشمن موفق به ايجاد رخنه در كناره شرقي دجله و برهم زدن آرايش پدافندي خودي گرديد. آتش توپخانه دشمن نيز از اين روز شدت گرفته و خطوط اول و دوم و سيل بند عقب آب راه ها را مورد هدف قرار داد.
با روشنايي صبح روز ششم، پاتك هاي دشمن ادامه يافت كه در ساعت ١٠ صبح خط صفين ٣ به طور كامل به پشت جاده النهير، جمل ٣ منتقل شد. با فشار دشمن و پراكندگي واحد هاي خودي وضعيت خط بسيار نامساعد بود. بر همين اساس و به دليل عدم تضمين براي حفظ خط پَدافندي شمال منطقه با توجه به اين كه در صورت شكستن خط فوق، تمامي نيروهاي منطقه در خطر انهدام قرار مي‌گرفتند، تصميم گرفته شد عقب نشيني شود. اين عقب‌نشيني از ساعت ٥ بعد از ظهر ٢٦/١٢/٦٣ آغاز شد و تا ساعت ١٠ شب به پايان رسيد و پل پَد چهارم در چند نقطه منهدم و قطع گرديد. منطقه ترابه و پَد خندق تا ٧٠٠ متري شرق چهار راه پَد در دست نيروهاي خودي باقي ماند.
در شب ٢/١/٦٤ دشمن به روستاي ترابه پاتك كرد كه با دادن ١٦ اسير و تعدادي تلفات مجبور شد عقب نشيني كند.
**نتايج عمليات
طي عمليات بدرعلاوه بر تلفات سنگين كه به دشمن وارد شد، بيش از ٥٠٠ كيلومتر مربع از منطقه هور از جمله روستاهايترابه، لحوك، نهروان، فجره و نيز جاده خندق به طول ١٣ كيلومتر، كه فاصله آن با جاده العماره – بصره ٦ كيلومتر است، به تصرف نيروهاي خودي درآمد.
لازم به ذكر است كه پس از اين عمليات، عراق با استفاده از پشتيباني هوايي و موشكي خود به حملات گسترده به شهرها و مناطق مسكوني و نيز كشتي هاي حامل نفت ايران مبادرت ورزيد.
**تلفات و خسارات وارده به دشمن طي عمليات بدر به شرح ذيل مي باشد:
-كشته و زخمي شدن بيش از ده هزار نفر.
- به اسارت در آمدن ٣٢٠٠ نفر.
- انهدام ٢٥٠ تانك و نفربر
- انهدام ٤٠ قبضه انواع توپ.
- انهدام ٢٠٠ خودرو.
- انهدام ٦٠ قبضه انواع خمپاره انداز.
- انهدام ١٥ دستگاه مهندسي.
- انهدام ٤ هواپيمايPC – V .
- انهدام ٢ هواپيماي ميگ و سوخو.
-انهدام ٤ هلي كوپتر.
- به غنيمت گرفته شدن ٥٠ قبضه انواع خمپاره انداز.
-به غنيمت گرفته شدن ٢ دستگاه رازيت.
