سپاه؛ از جنگ دیروز تا نبرد فرهنگی امروز

دوم اردیبهشت، سالروز تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و یادآور فرمان تاریخی حضرت امام راحل مبنی بر تاسیس این نهاد انقلابی و مردمی است که هرگز از یادها پاک نخواهد شد.

اما در این بین تاریخ و عملکرد سپاه در این سال‏ها چگونه بوده است؟ چه خدماتی به دست جوانان عضو این نهاد بزرگ انقلابی انجام شده؟ و نقش سپاه در خنثی‏سازی توطئه‏های دشمنان چیست؟ این‏ها، سئوالاتی است که در این مجال به اختصار به آنها پرداخته خواهد شد.

تولد سپاه

 جوانان متعهد و انقلابی که با یاری خدا و رهبری امام خمینی (ره)ه توانستند پس از سال‏ها مبارزه، رژیم پهلوی را سرنگون کنند، باید برای حفظ و تداوم این نهضت، از انقلاب و دستاوردهای آن محافظت می‏کردند.

بنابراین، از همان ابتدای پیروزی انقلاب، هسته‏های امنیتی حافظ انقلاب به وجود آمد. یکی از این هسته‌ها، نهاد مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود که با هدایت امام خمینی (ره) در اردیبهشت سال 1358 تشکیل شد. شورای انقلاب با تأسیس شورای فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، گامی اساسی در راه سازمان‏دهی این نهاد برداشت.
 
آغاز ظهور و حضور در میدان

 از مهم‏ترین نیازهای انقلاب اسلامی پس از پیروزی، پیشگیری از فعالیت ناجوانمردانه ضد انقلاب در داخل و خنثی‏سازی توطئه‏های خارجی بود. در آن زمان، دستگاه دفاعی و امنیتی بازمانده از دوره پهلوی، به پاک‏سازی و بازسازی نیاز داشت. بر اساس همین نیاز، کمیته‏های انقلاب اسلامی با حضور و شرکت فعال مردم در مساجد به صورت خودجوش تشکیل شد. دولت موقت ابتدا تلاش داشت این نیروها را زیر سلطه خویش درآورد؛ ولی این تلاش با مخالفت افراد متعهد این تشکیلات روبه‏رو شد.

در نهایت، این نهاد تازه ‏تأسیس، زیر نظر حضرت امام قرار گرفت؛ ایشان هم در دوم اردیبهشت سال 1358، به صورت رسمی، فرمان تشکیل این نیرو را زیر نظر شورای انقلاب صادر کردند.

درباره انتخاب نامی که نشان‏دهنده روح حاکم بر این نهاد باشد، بحث‏های فراوانی پدید آمد و در نهایت، این نهاد عنوان «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» به خود گرفت.

هدف از تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن و کوشش در راه تحقق آرمان‏های الهی و گسترش حاکمیت قانون خداست. تقویت توان دفاعی جمهوری اسلامی از راه همکاری با دیگر نیروهای مسلح و آموزش نظامی، از دیگر اهداف تشکیل این نهاد شمرده می‏شود.

مأموریت سپاه در اساس‏نامه سپاه پاسداران که به تصویب شورای انقلاب رسیده و مبارزه قانونی با عوامل و جریان‏هایی که درصدد خراب‏کاری و براندازی نظام جمهوری اسلامی هستند یا با توسل به زور می‏خواهند حاکمیت قوانین جمهوری اسلامی را از بین ببرند، از مأموریت‏های این نهاد شمرده شده است.

سپاه هم‏زمان با توطئه‏های گروهک‏های ضد انقلاب و اعلام جنگ مسلحانه ضد نظام مقدس جمهوری اسلامی، به مقابله با این توطئه‏ها پرداخت و با کشف و انهدام خانه‏های تیمی، توطئه شوم دشمن را نقش بر آب کرد.

در آغاز پیروزی انقلاب، ابرقدرت‏ها به دنبال از دست دادن منافع بی‏شماری که از چپاول ذخایر کشور ایران به دست می‏آوردند، به فکر شکست انقلاب از راه رویارویی نظامی افتادند که یکی از شگردهای آنان، استفاده از گروه‏های مزدور داخلی بود.

آنان با حوادثی همچون ماجرای گنبد، غائله خوزستان و اغتشاش کردستان می‏خواستند نظام مقدس جمهوری اسلامی را از درون متلاشی کنند؛ سپاه پاسداران بر اساس رسالتی که بر دوش داشت، یکی از نخستین نهادهایی بود که به سرکوب گروه‏های وابسته پرداخت.

سپاه پاسداران هنگامی تولد یافت که انقلاب اسلامی با انواع توطئه‏ها و شرارت‏های داخلی گروهک‏ها روبه‏رو بود و مقابله با این آفت‏ها، برای نهادی که هنوز آمادگی دفاعی لازم را به دست نیاورده بود، بدون یاری الهی، حمایت و رهبری حضرت امام خمینی (ره)، روحیه انقلابی و شهادت‏طلبی پاسداران و برخورداری از حمایت ملت ممکن نبود.

با گذشت زمان، توان مقابله سپاه با حوادث افزایش یافت و در برخورد با ترورها، آشوب‏ها و درگیری‏ها فعالانه شرکت کرد. سپاه پاسداران با توجه به ضرورت، در عرصه‏های انتظامی و امنیتی نیز فعال شد و در کشف و انهدام خانه‏های تیمی منافقان، نقش مهمی ایفا کرد.
 
سپاه در دفاع مقدس هشت ساله

 افتخارآفرینی‏های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مدت‏زمانی کوتاه، شگفتی جهانیان را برانگیخت.

نهادی که هیچ‏گونه پیشینه نظامی‏گری نداشت و از آموزش‏های کلاسیک دانشکده‏های نظامی بی‏بهره بود، چنان افتخارهایی آفرید که عظمت آنها را در ژرفای سخن معمار انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) می‏توان یافت، آنجا که اداره کشور وابسته به وجود سپاه شد: «پاسدارها اگر نباشند، کی می‏تواند این مملکت را اداره کند؟»

و آنجا که پاسدار بودن آرزوی امام شد: «ای کاش من هم یک پاسدار بودم» و چه افتخاری بالاتر از این؟

 امام خمینی (ره) ‏ در بخشی از سخنان خود در حمایت از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فرمودند که "من از سپاه راضی هستم و به هیچ‏وجه نظرم از شما بر نمی‏گردد. اگر سپاه نبود، کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می‏دارم. چشم من به شماست. شما هیچ سابقه‏ای جز سابقه اسلامی ندارید."

ایشان همچنین درباره نقش سپاه در پشتیبانی از جمهوری اسلامی فرمودند: "سپاه پاسداران که رُکنی بزرگ در پیروزی انقلاب اسلامی است، با اقتدا به مولای خود سید مظلومان نجات‏بخش ملت ایران و اسلام عزیز از شب‏های تاریک و ظلمانی ستمشاهی بود و در پاسداری از انقلاب و هدف‏های آن، عاملی مؤثر و رُکنی رکین بوده و هست."

حضور در سازندگی

 هم‏زمان با پیروزی انقلاب اسلامی و از همان روزهای نخست، موضوع سازندگی کشور از سوی بنیان‏گذار انقلاب اسلامی به عنوان یکی از اصلی‏ترین برنامه‏ها مطرح شد.

به دنبال تأکید حضرت امام خمینی (ره)، موضوع سازندگی در جنبه‏های گوناگون سرلوحه امور قرار گرفت و دیری نپایید که کینه‏ورزی دشمنان انقلاب و اسلام، این تحول را نشانه رفت و آثار کارشکنی، ابتدا با درگیری‏های داخلی و سپس با تحمیل جنگ و صدها توطئه خرد و کلان دیگر، بر ضد نظام نوپای انقلاب اسلامی شدت گرفت.

پس از پذیرش قطع‏نامه 598، سپاه پاسداران افزون بر وظیفه اصلی خود که حفظ کیان اسلامی کشور بود، بر اساس فرمان مقام معظم رهبری، وارد میدان سازندگی کشور شد.

هدف سپاه از ورود به این عرصه، استفاده بهینه از منابع و امکانات اقتصادی و عمرانیِ موجود در سپاه، مشارکت در اجرای برنامه‏های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، کسب تجربه و دانش فنی به منظور افزایش توان دفاعی سپاه، تداوم ارتباط سپاه و مردم و ایجاد بستر مناسب برای مشارکت نیروهای متخصص بسیجی در توسعه کشور بود.

پس از فراغت از جنگ، قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در راه مأموریت دفاع از دستاوردهای انقلاب اسلامی و توسعه همه‏جانبه کشور، وارد عرصه سازندگی شد.

این مرکز با اجرای طرح‏های بزرگ ملی و محلی در زمینه‏های گوناگون، مانند سدسازی، جاده‏سازی، زه‏کشی و احداث کانال، ساخت تصفیه‏خانه، احداث خطوط انتقال آب و گاز و نفت، ساخت سازه‏های شناور، بندر، اسکله و موج شکن، ساخت پالایشگاه، احداث تونل، سازه‏های زیرزمینی، مخازن نفت و آب، حمل و نقل، معدن، کشاورزی و خدمات مشاوره‏ای، کمک به دولت جمهوری اسلامی و خدمت به مردم را هدف خود قرار داد.
 
سپاه و نبرد فرهنگی

 گرچه سپاه برای مقابله با انواع تهدیدهای موجود هویتی نظامی یافت؛ ولی نظامی‏گری، در واقع یکی از جنبه‏های وجودی این نهاد مقدس را تشکیل می‏داد.

پاسداری از دستاوردهای انقلاب اسلامی در همه شئون کشور، اصلی‏ترین مأموریتی بود که از روزهای نخست از سوی حضرت امام خمینی (ره) و دیگر مسئولان کشور بر عهده سپاه گذاشته شد.

در دهه اخیر که دشمنان بیداری اسلامی، دایره تهدیدهای خود را در حوزه فرهنگ، متمرکز و سطح عملیات روانی خویش را گسترده کرده اند، اندیشه‏ای مقدس در سطح فرماندهان عالی سپاه شکل گرفت که به فعالیت‏های فرهنگی معتقد است.

این دیدگاه که از حساسیت اوضاع فرهنگ جهانی و تهدیدهای ضد جهان اسلام سرچشمه می‏گیرد، می‏کوشد فعالیت‏های فرهنگی سپاه را به عنوان یکی از مأموریت‏های اصلی این نهاد در کنار مأموریت‏های دیگر ببیند.

حضرت امام خامنه‏ای عزیز درباره جایگاه سپاه در نظام جمهوری اسلامی ایران می‏فرمایند: "سپاه در تاریخ شناخته شده خود ما، یک پدیده کم‏نظیر و شاید بی‏نظیر است؛ یعنی سپاه، موجودی است که ولادت و رشد و نمای آن در صحنه انقلاب، آن هم در عرصه دشوارترین آزمون‏های انقلاب بود."

ایشان در جای دیگر می‏فرمایند: "سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در سایه روحیه انقلابی و معنویتی که از سرچشمه جوشان دل منوّر و روح مصفای آن امام عارفان و قُدوه صالحان، پیوسته می‏جوشید و بیش از همه، جوانان رزمنده و خالص سپاه و بسیج را سیراب می‏کرد، توانست نقش تعیین کننده‏ای در دفع حمله ایادی استکبار به جمهوری اسلامی، ایفا... و حفظ و استمرار نظام را تضمین کند."